తృణకంకణము
తృణకంకణము (శ్రీ రాయప్రోలు సుబ్బారావు.) తృణకంకణము రాయప్రోలు సుబ్బారావు రచించిన సుప్రసిద్ధమైన ఖండకావ్యం. 20వ శతాబ్దపు తెలుగు కవిత్వంపై గొప్ప ప్రభావాన్ని ప్రసరించిన భావకవిత్వ యుగంలో మొదటి రచనగా చారిత్రిక ప్రాధాన్యత కలిగివుంది. 1913లో విడుదలైన ఈ రచన ప్రబంధ బంధురమైన తెలుగు సాహిత్యాన్ని ఇతివృత్తం, శైలి, శిల్పం పరంగా గొప్ప మార్పు సూచిస్తూ నూతన యుగానికి నాంది పలికింది. . రాయప్రోలు సుబ్బారావు రచించిన తృణకంకణము అనే ఖండకావ్యం 1913లో తొలిముద్రణ పొందింది. ఈయన అమలిన శృంగార తత్వాన్ని ఆవిష్కరించాడు. ప్రేమ పెళ్లికి దారితీయని యువతీయువకులు స్నేహితులుగా మిగిలిపోవడానికి నిర్ణయించుకున్న ఇతివృత్తముతో దీనిని రచించారు. ఇటువంటి కథాంశం, ఆ కథాంశం క్లుప్తత వంటివి ఒక వినూత్నమైన, ఆనాటి ప్రబంధ యుగంలో కొత్తది. *శ్రీ సాగరం గంగ సంగమం* గెలలు దిగిన మవ్వపు నారికేళతరులు, పూలగుత్తులు వ్రేలాడు పొన్నచెట్లు, మృదురవమ్ముల పిలిచెడి వెదురుపొదలు, కన్నెగందపుమాకులున్‌ కలవు మఱియు. ఫలాలతో నిండిన మామిడి చెట్లు, పుష్పగుచ్ఛాలతో అలరే పొన్నచెట్లు, సుమధురమైన ధ్వనులతో వెదురుపొదలు, కన్నెగంధమ...