తృణకంకణము

 

తృణకంకణము (శ్రీ రాయప్రోలు సుబ్బారావు.) 

తృణకంకణము రాయప్రోలు సుబ్బారావు రచించిన సుప్రసిద్ధమైన ఖండకావ్యం. 20వ శతాబ్దపు తెలుగు కవిత్వంపై గొప్ప ప్రభావాన్ని ప్రసరించిన భావకవిత్వ యుగంలో మొదటి రచనగా చారిత్రిక ప్రాధాన్యత కలిగివుంది. 1913లో విడుదలైన ఈ రచన ప్రబంధ బంధురమైన తెలుగు సాహిత్యాన్ని ఇతివృత్తం, శైలి, శిల్పం పరంగా గొప్ప మార్పు సూచిస్తూ నూతన యుగానికి నాంది పలికింది. 
. 
రాయప్రోలు సుబ్బారావు రచించిన తృణకంకణము అనే ఖండకావ్యం 1913లో తొలిముద్రణ పొందింది. 
ఈయన అమలిన శృంగార తత్వాన్ని ఆవిష్కరించాడు. ప్రేమ పెళ్లికి దారితీయని యువతీయువకులు స్నేహితులుగా మిగిలిపోవడానికి నిర్ణయించుకున్న ఇతివృత్తముతో దీనిని రచించారు. ఇటువంటి కథాంశం, ఆ కథాంశం క్లుప్తత వంటివి ఒక వినూత్నమైన, ఆనాటి ప్రబంధ యుగంలో కొత్తది.

*శ్రీ సాగరం గంగ సంగమం*

గెలలు దిగిన మవ్వపు నారికేళతరులు, 

పూలగుత్తులు వ్రేలాడు పొన్నచెట్లు, 

మృదురవమ్ముల పిలిచెడి వెదురుపొదలు, 

కన్నెగందపుమాకులున్‌ కలవు మఱియు. 

ఫలాలతో నిండిన మామిడి చెట్లు, పుష్పగుచ్ఛాలతో అలరే పొన్నచెట్లు, సుమధురమైన ధ్వనులతో వెదురుపొదలు, కన్నెగంధము మాకులున్న అందమే.

జ్వాల గుత్తులు వ్రాలాడు జాతి చెట్లు 

కేళి తలపుల కళ నారికేళ తరులు   

వెనుక నుండియు పిలిచెడి విదురు పొదలు 

కన్నె గంధపు సోకులన్ కలువ మఱియు.  

సందె ముసలినకొలది ప్రశాంత మగుచు 

చలువయును మాంద్యమును తన్ను నలమికొనగ, 

త్రోవసోలింపు లెడల ప్రదోషపవన 

మల్ల నల్లన వీచె నా యబలమీద. 

పొద్దువాలిన కొలది యూపొచ్చు మనసు  

కలువ పొంగులు ముద్దాడి కానుకిదియు

త్రోవ కోరిక యడల ప్రదోష పవన 

చల్ల గాలులు వీచగా చలిత యబల

..    

ముగ్ధ మధురమ్మయిన లేడి ముద్దులాట, 

లోల పవనాకుల లతావలోకనంబు, 

పొడుపుటేటి మెలపు, జారు ప్రొద్దు వలపు, 

ఆయమ నొకానొక వికార మందుత్రోసె.

ముగ్ద మధుర రసముగాను ముద్దు లాట

లోల సుఖవాంఛల లతావ లోకనంబు 

పొడుపు కోరి తలపు జారు ప్రొద్దు వలపు         

అసమయ మందు న వికార మందు త్రోసె

 పిలవక విందుకు వెళ్లెడి 

పలికెడి అర్ధము తెలపక పలికే వాడున్ 

తెలపని మనసు గుర్తుంపును 

అలకలయింతిగ సగౌరవమ్ముయు యేలన్

 బాధలన్నిజేరి  బడబాగ్నిరగలగా 

బిరికితనముపెరగె  పిలుపు కళకె 

మనసు చంపుకొనుచు  మదిరము సేవింప 

వదల లేని బాధ వద్దు యనెది 

బ్రహ్మ  సృష్టి జేసి  భజన కోర్కెలగుట 

సృష్టి సొగసు విందు సొమ్ము లవియు 

బ్రతుకు సహజ మగును  బాధ లవియెపోవ

బలిమిబెంచు ఘనత చెలిమి కోర

 అందం బది యింతులదా?

బంధంబు గలట్టి దాపె భాగ్యంబునదా?

పందెంబును గాసెదనేన్ 

పొందేందు కళలగు గాని పోరు చెరుగుటన్

గురుశిష్యులుప్రేమికులే 

పరవాలప్రేయసీ యుపకరమ్ముగనే 

జ్వరపీడిత ప్రియులగుటే 

చిరునగవులచిందులౌను చలనమ్ముగనే

అందమనిన పువ్వులదే

బంధమనినయింతిదౌను భాగ్యమనునదే

పందెమనునదే ఉండదు 

పొందెడి సౌఖ్య సమయమ్ము ప్రోద్భల మహిమే

కులుకుల కోమలాంగి చినుకూతడిచేరి యుకొత్త యందమై 

బెళుకుల చూపులేలు విను బెత్తడి సౌఖ్యముకోరు పొందుయే 

కలువుల కళ్ళు కామినిగ కవ్వము చేష్టలు జేరు యింపు తో

పిలుపులు జేరి సౌఖ్యమివ పెన్నిధి కౌగిలి ముచ్చటేయగున్  

ఎరుపెక్కిన బుగ్గలు తో 

చిరునగవుల కలువ కళ్ళు చేరువపిలుపుల్ 

విరజాజి తెలుపు వలువలు 

అరుణోదయ వెలుగు దేహ ఆశల పిలుపుల్

వనిత వయ్యార వంపుల వలను వేసి     

ముద్ర కోరి మాధుర్యము ముడుపు కోరి  

జాలువారుపావడ పట్టి జాలి జూపు 

అందమానంద మేకోరు అశృతి జల   

పదియు నారు వయసునందు వలపు పుట్టి     

సొగసు మెరుపులు కదలిక సొమ్ము మెఱయు 

బాల్య మొడలిన మొలచు జవ్వనపు పువ్వు 

భయము తోన కోరిక పుట్టి పడచు నుండె

నడక నయనంబు లతొ నారి నొఱసి కలసి  

చనుచు తరుణి యనియు  ముందు వెనుక నెవరు

మచ్చు కైన జాడలును గన్పట్టు నయ్యె  

ఏమి నడక మనసు గురి  ఎచటి కేగు

     

అడుగులో యడుగులు వేసి నడక నడుచు  

ఉడుకు టెండకు మండు నిట్టూర్పు లదర

కాలిపైదాకా కోకను కట్టి చూప 

పడచు జింక మాదిరి గెంత పలుకు  లేక

  

వడగాల్పులుగా వెంటను  

ఎడ నెడయు మిసమిస చూపు ఎరుకగ తానా 

కాడలను నిలువఁగ నేగదు         

నడచు తపనలకు వలువలు నలిగి కలిగియున్ 

కుల తప్పులే కధల పా     

ఠము మౌన మదీయ శబ్దమైవలపుల నా        

కువ ఒప్పులే మనసు మొ

క్కులు మధ్యమ బోధ నిత్యమై తలపులు వే

కాపుర తప్పులే కధల గా  

ఊపుల గుర్తులు మదీయ ఊహ వలపులనా 

చూపుల ఒప్పులు మనసుగా 

కైపులు కలల గను నిత్యమై తలపులు వే        

ఇంతికి గుబ్బల యింపే 

అంతయు ఆకర్షణ గాను ఆదుర్ద యిదే 

బంతుల సుకుమారి కళలు 

సొంతము ఎవరో మరిమరి సోకును జూపే

మెరియుపూల చీరను కట్టి మేలి ముసుగు 

చిందు సందెడు కుచ్చెళ్ళు చెదర నిచ్చి 

గాజుల గలగలా సవ్వడి గంతు లేయ  

కాలి కడియాలు వాంగుచు కాలు చూపె

  

తడబడి జాముప్రొద్దు పని తట్టుచునుండె, సితార శాంతి య  

య్యెడు పలు సందె చిన్నెలు నొకింత శుభాల సుఖాల గాడుపుల్    

నడకలు బక్క చిక్కన సునంద సువాసన పంచుకో పఱుం 

గుడె నన నామె కాంతి జనియన్ తన పెంచినలేడి గుర్తుగన్

 
 కం .సందడి కనులే కలిశెను 

విందుగ ఒకటై సహనపు విద్యల పరమున్ 

చిందులు కావులె కదలిక 

పొందిక పొడుపు కథ చెప్పె పొందగ విప్పేన్

మనసమ్మెడి రవళితగా   

క్షణమొక సఖ్యత పిలుపుకు క్షేమము కొరకే 

వణకు చమట లూరుకళలు   

వినదగు దువ్వుచు నె కొంత విస్తరి ఐగుతాం  

నయన మూలాంచలములు స్విన్నంబు లయిన

గాల మేసేటి యీ ప్రాలు గాలికులుకు      

కారణంబెయ్యది వినోద కంటకంబు 

తనువు మార్చలేనివయసు తనము చేష్ట    

  

వనితాబిగువుల కళ కను

గొణలను వాత్త్సల్యరసము కురియగ ప్రేమా  

కనుగొని ముద్దాడి చనువు 

కొనియెను తృణపరిమళముతొ గుర్తింపు కళల్    

    

సొగసు కళలకు బడలిక సొలుపు లేక 

కోక తడియారక  ఎగసి కోర్క పొగరు 

మగువ తెగువును ముద్దాడి మెడల లేక  

మరల యెంతటిప్రేమార్ద్ర మామెమనసు!          

ఓరగ చూపుల సొగసులు

వరమై లలిత సుఖజూపు వరదై పొంగెన్ 

తరుణము తరించ పిలుపై 

కరువేతీర్చుము వలువలు కేళీ పిలుపున్

క్రిక్కిఱియు కొమ్మ లాశల నెక్కి చలువ 

లుట్టిపడు నీడపందిళ్ళు కట్టుచుండ, 

కలదు చేరువ వృద్ధవృక్షం బొకండు, 

సొన యొకటి పాఱు మొద లానుకొని సతంబు 

    

ఆ తరుచ్ఛాయ లొలసిన యంతవరకు 

స్నిగ్ధసికతాతలమ్ముల చెమ్మ తేఱు, 

ఎండ కన్నెఱుగక, వాన నీడ గిలక

పెరిగిన కలలతో విధి పీఠ మాయె 

  

     

తృణకంకణము 
(ఆంధ్ర భారతి నుండి) 
. 
అడుగులు బొబ్బలెత్త, వదనాంచలమందున చిన్కు చెమ్మటల్‌ 
మడుగులుగట్ట, మండు కనుమాలపుటెండ పడంతి యోర్తు జా 
ఱెడు జిలుగుంబయంట సవరించుచు, చొక్కిన యింపుతోడ కా 
ల్నడకన బోవుచుండె నెడలన్‌ కనుపించెడి పచ్చతోటకున్‌  
    
పసినిమ్మపండ్ల చాయలు 
కొసరెడి యా కుసుమగంధి కోమలపు టొడల్‌, 
కనుకందిన కవటా కన 
వసివాడె నిదాఘతాప పరిపీడనలన్‌. 

కన్నె గేదగి చెండునా కళుకు లొలయు 
ఆ నెలంత యొడల్‌ నగ లేవి లేక, 
జాఱు చెమ్మట ముత్యాలజంపు సరుల 
సహజ సౌందర్యమును వెద జల్లుచుండె.

పదియు నారు వసంతముల్‌ వదలనట్టి 
వయసు సొగసుందనం బామె మెయిని మెఱయ, 
బాల్య మెడలిన మొలుచు జవ్వనపుమవ్వ 
మొడలి యం దండముగ నుట్టిపడుచు నుండె. 

నడచుదారి పురోపకంఠంబు నొఱసి 
చనుచునుండె, ఆమెకు ముందువెనక నెవరు 
వచ్చుచున్న జాడలును గన్పట్ట వయ్యె, 
ఎచటి కేగునొ, కారణ మేమి యగునొ? 

ఇసుక దిగబడు నడుగుల నీడ్చుకొనుచు, 
ఉడుకు టెండకు మండునిట్టూర్పు లదర, 
కాలిచల్లారు పెంపుడు కానబడిన 
పడుచు జింకపడంతి నా నడుచు నామె. 

ఎడ నెడ కుఱంగంటను మా 
మిడి చెట్టులు కలవు, కాని మెలతుక తా నా 
కడలను నిలువగ నేగదు, 
నడచుచు తన నడక బడినె నలగి కలగియున్‌. 

జిలుగుపూల కలంకారి చీర జాఱ 
చిందు సందెడు కుచ్చెళ్ళు చెదరనీక, 
మాటికిని కాలికడియాలు మలపుకొనుచు, 
కూతవే టిటు చని చేరికొనియె వనము. 

పడమట జాముప్రొద్దు కనుపట్టుచునుండె, నిదాఘశాంతి య 
య్యెడు మలుసందెచిన్నెల నొకింత ప్రసన్నములయ్యె గాడుపుల్‌, 
నడకల చొక్కిసోలిన నెలంతయలంతలు పంచుకో పఱుం 
గిడె నన నామె డాయ జనియెన్‌ తన పెంచినలేడి యయ్యెడన్‌. 

తన యందెల రవళిత గుఱు 
తున డాసిన హరిణపుత్రి దోడ్తోగని, చ 
ల్లని చెమట లూరు హస్తం 
బున దువ్వుచు నిట్లు కొంత ముచ్చట నడిపెన్‌. 

నయనమూలాంచలములు స్విన్నంబు లయిన 
వేల? చెల్లెలా! యీ ప్రాలుమాలికలకు 
కారణం బెయ్యది? కఠోరకంటకంపు 
వనుల దిరుగవు గద చిన్నతనపుచేష్ట! 

అని నగవుంబలుకుల కను 
గొనలను వాత్సల్యరసము కురియగ, ఆ మో 
హనహరిణంబును ముద్దిడు 
కొనియెను తృణపరిమళము బుగుల్కొన మొగమున్‌. 

నడచి బడలిన యాయాస మెడల లేదు, 
చీరె చెఱగుల తడియైన నాఱ లేదు, 
లేడి వరసినయపుడె ముద్దాడికొనియె, 
అహహ! యెంతటిప్రేమార్ద్ర మామెమనసు! 

వాలుంగన్నుల సొగసుల 
లాలింపుచు తన్ను జూచు లలితకురంగిన్‌ 
కే లిచ్చి పిలిచికొను చా 
నీలాలక యొక్క పోకనీడకు చనియెన్‌. 

క్రిక్కిఱియు కొమ్మ లాశల నెక్కి చలువ 
లుట్టిపడు నీడపందిళ్ళు కట్టుచుండ, 
కలదు చేరువ వృద్ధవృక్షం బొకండు, 
సొన యొకటి పాఱు మొద లానుకొని సతంబు 

ఆ తరుచ్ఛాయ లొలసిన యంతవరకు 
స్నిగ్ధసికతాతలమ్ముల చెమ్మ తేఱు, 
ఎండ కన్నెఱుగక, వాననీడిగిలక 
పెరిగిన కలకాపురముల బిడ్డలట్లు.

స్కంధకూలంకషమ్ముగా జాలువాఱు 
పొడుపు సొనపయి ప్రాగభిముఖపు సరణి, 
పూలరెమ్మల నింపు సొంపులు వహించు 
శాఖ యొకటి వంతెనగాగ సాగిపోవు 

గెలలు దిగిన మవ్వపు నారికేళతరులు, 
పూలగుత్తులు వ్రేలాడు పొన్నచెట్లు, 
మృదురవమ్ముల పిలిచెడి వెదురుపొదలు, 
కన్నెగందపుమాకులున్‌ కలవు మఱియు. 

సందె ముసలినకొలది ప్రశాంత మగుచు 
చలువయును మాంద్యమును తన్ను నలమికొనగ, 
త్రోవసోలింపు లెడల ప్రదోషపవన 
మల్ల నల్లన వీచె నా యబలమీద. 

ముగ్ధ మధురమ్మయిన లేడి ముద్దులాట, 
లోల పవనాకుల లతావలోకనంబు, 
పొడుపుటేటి మెలపు, జారు ప్రొద్దు వలపు, 
ఆయమ నొకానొక వికార మందుత్రోసె.
***
చేలచెఱంగునన్‌ మొగముచెమ్మట లొత్తు, చెయిం బెనంచు, నీ 
లాలకముల్‌ మొగమ్ము కవియన్‌ పయికడ్డము దిద్దు, మోవిపై 
వ్రేలిడి యాలకించు, మురిపెంపు కనుంగవనిండ వాలికల్‌ 
తేలగ జూచు, నెద్దియు మదిం దలపోయు ననేకరీతులన్‌. 

చిటికెనవ్రేల మేలిమి పసిండిపసల్‌ మిసలాడ చూడ ము 
చ్చటయగు ముద్దుటుంగరము, చారుకుమారమృణాలకోమల 
స్ఫుటమగు పాణిబంధమున పూన్చిన పచ్చనిపట్టుతోరము\న్‌, 
కటకట వెట్టి యామె కడకంటి కొసల్‌ బలవంత మీడ్చెడిన్‌. 

వెలది చిన్నె లనుక్షణ భిన్నభిన్న 
మృదువు లయి తోపగా సాగె, నింతలోన 
సొమ్మిసిల్లిన శిశువట్లు సొగసి యామె 
అడుగు లొరయుచు పవళించె హరిణపుత్రి.

తెలియరాని వికారమ్ము కలతబెట్ట, 
ఊర్పు విడుచుచు తాలిమి నోప లేక, 
బెళుకు కాటుకకంటి చూపులు నిగిడ్చి 
ఎదియొ వినబడ్డయటు లైన నెద భ్రమించి.

చెంపకు చేరెడుకన్నులు 
సొంపుల సుడియంగ నా కుసుమకోమలి కే 
లింపుగ చెవిచెంగట నిడి 
కంపితగతి వినియె నొక్కకంఠస్వరమున్‌. 

రుచిర వేణునాళోదయ శ్రుతుల గలసి, 
పాఱు చిఱుసొన బిలబిల ధ్వనుల నణగి 
కడల విననయ్యె నపుడొక క్లాంతకంఠ 
గద్గదస్వర మనుతాపకలన నిట్లు:

"కాలమా! ఆస నడియాస గాగ జేసి 
వేసటల ద్రోసి యాయాసపెట్ట దలతె! 
వృంత మెడ సేసి, తింక లతాంత మెంత 
తడవు కృశియించి సొబగులు చెడకయుండు? 

నా ప్రియసఖి! అనురూప గు 
ణప్రతిమ! ప్రసన్నశీల! నవనీత శిరీ 
ష ప్రణయ మృదులహృదయ! క 
టా! ప్రాణము లుండ యెటు విడంబడి సయితున్‌?

హృదయమా! ఆసయే లేదు మొదల పూల 
మీద, నభిలషించితి వొక్క మృదు సుమంబు 
చిరతరోత్కంఠ నెటులో సైచితివి; కాని 
కాలము నిరాశ తార్చెనే గతి భరింతు!

భావభాసురమగు హృదంబరమునందు 
రక్తి లిఖియించుకొంటి వే రమణి రూపు, 
అదియె ముద మీక యలత కాస్పదమ యయ్యె 
గ్రహణగత మైన చంద్రుని కల విధాన.

క్రమ మని అక్రమం బని పరస్పరభిన్న మదోవికార సం 
భ్రమముల కొన్నినాళ్ళు వలవంతల స్రుక్కుచు తాళుకొంటి, వా 
కమలదళాక్షిపై మమత; కాలమె యాసల త్రుంచివైచె, ప్రా 
యమునుగ్రసించు తాపవిషమక్కట! యెక్కడిచెల్మితీయముల్‌! 

తేటవలపులు మొలక లెత్తినది మొదలు 
నిలిపితి పవిత్రరాగ మా నెలత యెడల, 
తుదకు భగ్నమనోరథ దోషి వగుచు 
ఏటి కారాటపడ మరులెత్తి మనస! 

వలపునిండిన యకలుషభావముందు 
ఎద్ది కాంక్షించి తది లభియింప దయ్యె! 
కడకు ననుతాప మొకడె నీయెడల నిలిచె, 
ఆమె ప్రణయ స్మరణచిహ్న మగుచు నకట! 

లలిత లావణ్య పుర్ణమౌ లలన చెలువ 
మొదట కన్పట్టుచుండు నెల్లెడల నాకు, 
కనులు మూసినన్‌ విప్పినన్‌ కలలె వచ్చు; 
పగలు రే లను భేద మేర్పడక యుండ. 

నిదుర లేనట్టి రేలను నెలత! నీదు 
ప్రణయ జాగరరక్తి నేత్రముల గాంతు, 
నిదురపట్టిన రేల గాంచుదు సుఖంబు 
స్వప్నపు టవస్థలను నీదుపజ్జ నబల!

హృదయ మోహన మయి, ప్రేమమృదుల మైన 
తావకీన రీలాదాన దళపుటంబు, 
మామకీన ప్రణయభంగి మధుకణములు 
విడిచెడు విరక్తి బాష్పముల్‌ విడుచుపోల్కి. 


చెలియా! యెన్నడో చేరదీసి మనలం చిన్నారినేస్తంబు, ము 
గ్ధులమై యుంట నెఱుంగమైతి మపు డేఘోషన్‌ రవంతైన, కం 
దళితస్నిగ్ధరసోదయంబగుట చేతం బిప్పు డల్లాడి యా 
కులుమేయున్‌, బలవద్వియోగము లనుంగుంబ్రేమలన్‌ త్రెంపగ\న్‌. 


ఆశాభంగ కఠోరశస్త్రికలు కోయన్‌ గాయముల్‌ గాక బా 
ధాశోకంబున నేటికో కటకటల్‌ తాళంగ, ప్రేమ భి 
క్షా శూన్యంబయి గొడ్డువాఱిన జుగుప్సాలోకమం, దేమృషా 
పాశంబుల్‌ బిగియించె నిన్ను త్యజియింపన్‌ లేవు నాప్రాణమా? 


తొలకరి వానచిన్కులకు దూరపుటాసల వేచు చాతకం 
బులు దగతీరకార్తి తలపోతలలో తెగ, పాలురాని ఆ 
వుల పొదుగుల్‌ వలెన్‌ మొగులు పూసికొనెన్‌ దివి, స్నేహధారవ 
ర్తిలకహసింప దింపయిన దీపిక, యేమిటి కంగలార్చగన్‌. 


అకట! వంచించె విధి మోహమా! విఫల మ 
నోరథుడు వీడు నీ వింక చేర నేల? 
భావమా! వేపె దేల యీ ప్రణయ కృపణు? 
శూన్యమగుచు నెందేని గాంచుము ప్రశాంతి.


ఎద కృశించెడి నీ యరుంతుదవియోగ 
దహన దందహ్యమానమై దైవమా! వి 
కాసపతన మగు ప్రపంచకమ్మునందు 
హేయ మగు కాయ మేల మోయించె దింక? 


తన గుణలతలు పూచిన శోభలో యన-చిఱునవ్వు వెన్నెల చెండ్లు విసర, 
తన మనోలీల కాంచిన రాగ మధు వన-పలుకు కొమ్మలు పూలపాలు పిదుక, 
తన భావబంధ మందిన విభ్రమం బస-చూపులు వలపుటుచ్చులను పన్న, 
తన ప్రేమభావముల్‌ గను నూత్న కళలన-నడలు ప్రాయంపు సన్నలను సూప 
కనుల నఱవాల్చి పాతితాక్షముల తోడ-కాంచియును కాంచలేని క్రీగంటికొసలు 
పెడల వాలికల్‌ రాల నిల్చెడు త్వదీయ-మౌగ్ధ్య మెడబాయలేదు నా మది లతాంగి!"



 అని స్వగత విలాపములన్‌ 
తనికెడి హృదయంబుతోడ తరుణతనూ మో 
హను డొక్క యౌవనుడు కం 
చెను దాటుట చూడనయ్యె సీమంతికిన్‌. 


మిసమిసలాడు జవ్వనపు మేలిమి మేన మునుంగు వాఱు గా 
ని సొగసు సళ్ళినట్టి నలినిం దలపించెడు; ఎద్దియో రహో 
స్యసన నిపీడ కానబడు నాతని చూపులయందు, ఆర్తిలా 
లసహృదయంబుమాత్ర మకలంకముగా కనుపట్టు మోమునన్‌.


అంత నా యిరువురును అన్యోన్యముఖ వి 
లోకనంబులు నెయ్యముల్‌ కొసరికొనగ, 
పదియడుగు లీవ లావలన్‌ కదియ నడచి, 
చిటికలోపల కలసింరుత్కటభరాప్తి. 


కయికయి జేర్చి యొండొరు లొకానొకరీతిని మోదఖేద సం 
శయముల నోలలాడుచు; ప్రసన్నము లయ్యు నిమీలితమ్ములౌ 
నయనము లెత్తలేక, వదనమ్ముల నేనియు చూచికోక, సై 
చియు సయిపంగజాలని స్పృశింపులు తోపగనుండిరయ్యెడన్‌.


ఆజనన బద్ధబాంధన మయిన చనువు, 
చిరసమేళన కాంక్షావిశేష రక్తి, 
బలవ దాశావిభంగ తాపంబు; ఆ ప 
డుచుజతను నేమి సేయు నట్టుల నొనర్చె. 

>>>
ఆ పగిది పెదవి కదపక, 
చూపులు తమకంపు శోష సుడిపడ, నిశ్చే 
ష్టాపరవశులై కొండొక 
సే పచ్చట నిలువంబడిరి చిత్తరువు లనన్‌.


తుద కా తరుణుడు హస్తము 
వదలుచు, నా పుణ్యవతి సొబంగుల మొగము\న్‌ 
మృదులేక్షణముల విలసన 
మొదవింపుచు నెట్టకేని నుదిత మధూక్తి\న్‌. 


"కుశలమే నెచ్చెలీ! అనుకూలపవన 
మోహనమ్ములే యీ దినమ్ములు? మనఃప్రి 
యమె సమస్తం?" బటంచు నెయ్యదియొ పలికె 
నంత కంతకు గద్గద మయిన రుతిని. 


అశ్రుకణీకామలీమస మయిన యతని 
కౌతుకాభోగ నేత్రయుగ్మమ్ము, నపుడు 
తెఱచి యుండియు కనలేని తివుట లొదవె 
కలికి నవఘర్మకలుషితగండములను.


గళితవిలసన మగు మోము, ఎలుగు రాలు 
పడిన కంఠము, నిర్వేదభరముదోప, 
కట్టెదుట నున్న మిత్రు నుత్కంఠ నరసి 
తహతహంపడు చబల నేత్రముల నెత్తి.


తమి విదారించు నవచంద్ర ధవళరోచి 
రుదయములు బోని చూపులు, మృదువు లయిన 
ఱెప్ప జవనిక లొత్తికొం చప్పుడపుడు 
ప్రియునిపై వెల్లివిరియ త్రిప్పెను మొగంబు.


చిదికి చిదుకని వలపులన్‌ చెనకువగలు, 
విడిచి విడువని మౌగ్ధ్యంబు వడయు లజ్జ, 
సమయభరమును, వినయ ప్రసన్న బుద్ధి, 
ఒకటి నొకటి మచ్చరికించు చుండ నామె 

సోగకన్నులు విప్పారజూచి ప్రియును 
పలుకుల హృదంతరార్థ మేర్పడగ ననియె; 
అస్ఖలిత మగు ప్రేమరహస్య సూత్ర 
విశద బుద్ధిన్‌ హృదయవాద కుశల యగుచు. 


"సఖుల మనః ప్రియబంధము 
లఖండము లటంచు విందు మకటా! యెటులన్‌ 
లిఖియింపక తాళితివి, న 
ను ఖిన్న పడజేయుట తగునో నీకు సఖా! 

>>>
పాలును మీగడల్‌ మెదిపి వండినయన్నము లాఱనీక యే 
వేళయు తప్పకుండి తినిపించిన మోహపు తల్లి కామితం 
బేల నిరాకరించితివి; ఈ సఖి, నాజననానురక్త, నే 
లీల కృశింప జేసితి, చెలీ! యిట్లు లౌనె ప్రియానువర్తనల్‌!


శైశవంబాది నిష్కలుషముగ పెరిగి 
నా మనోలీన మైన ప్రాణంపు ప్రనయ 
మింత తలపోయనైతి వాద్యంతములును, 
ప్రేమతత్వము వెఱిగిన వృత్త మిదియె? 


విడుపు లెఱుగని కోర్కులన్‌, ఎడలు గనని 
భావపరిచయముల, నింతవరకు తనిసి 
తనయని అభేదరాగబంధములు పెనచి, 
ఏల త్రెంపగ నిపుడు సుహృద్వతంస!" 


అని యిటు లనుగుంగతి పై 
కొన వగపులు పలికె గువ్వకుత్తుకతో నా 
గుణవతి ఆకర్ణవిలో 
చనముల విశ్వాసబాష్పసలిలము నిండన్‌. 


కలిపిన గాటపుంజెలిమి కాంక్షలు పెంచగ, రేల్పవల్‌ తలం 
పులను 'మమేకమైన' వలపుల్‌ కడకు\న్‌ కడగండ్ల పాలుగా 
కలసిన జంటయందు, సఖికంఠ మటుల్‌ పెకలె\న్‌; ప్రదోషదో 
హల మయి తోడనే యార్తవచోగతితోచె నిట్టుల\న్‌. 

>>>
"నాయనుంగుజెలీ! చెలిమినానిన చిత్తమె మెత్తగిల్లు, నా 
శాయతరంజనం బయి ప్రియంబు లిగిర్చిన యా దశల్‌ కడుం 
దీయము లేమి చెప్ప! విడదీసిన రేకులపూవు చంద మై 
పోయిన మైత్రి కే గతులు పో వలవంతలుదక్క నీ భువిన్‌. 


బాలా! యేటికి మాటలెత్తి నను నొవ్వంజేసె దింకన్‌, వృథా 
లీలాభ్రాంతి యటం చెఱుంగక వ్యధాలీనుండ నైతిన్‌ తుదిన్‌, 
చాలున్‌ నెయ్యపుతీరుతియ్యములు, బాష్ప జ్ఞానవిద్యార్థినై 
కాలంబు న్వయసున్‌ వ్యయించెదను సౌఖ్యంబౌను నిశ్శాంతిమై. 


సరసము లైన వావివరుసల్‌ కలుపంగ, అభేదరాగముల్‌ 
తిరముగ పాదుకో ప్రణయలీనులమై, తుద కిట్లు దైవపుం 
బరుసముచే నెడాట లలమన్‌, తెగత్రెంపులకస్తి కోర్చి యే 
కఱకు టెడందతో గడపగాగల మి విషకాలమున్‌ చెలీ! 


వదలని కాంక్షమై మొలకనాఱిన నెయ్యము బెంచికొన్న, నీ 
హృదయము కక్కసించునలయింపులు ప్రాప్తములయ్యె; ప్రేమముల్‌ 
చెదరిన శూన్యభావము లిసీ! రుచియింపవు రక్తిలేమి, నో 
ముదిద! వియోగమం దమృతమున్‌ విషమున్‌ సమవృత్తులే సుమీ. 
>>>

పొరు పెఱుంగక ఒక కంచమున భుజించి, 
మనసు నాటిన మమతల ననగి పెనగి, 
వలచుజతలను విడదీయ తలచు నేని 
ప్రేమ నలయించు సృష్టి దైవికము కాదు! 


ప్రియతమం బగు వస్తుసంప్రీణనమున 
ప్రాణికిని హాయి కుదురు, నాపయి ప్రశాంతి 
యొదవు, నుజ్జీవ శూన్యమౌ బ్రదుకునకును 
లేదు తన్మయో న్మీలనామోదసుఖము.


మృదువు లైన యస్మదునార హృదయముల ప్ర 
ణయ రసోదయ మనుచిత మయిన నగును! 
శుక్తి ముత్యాలు పుట్టుట చోద్యమేని, 
పద్మమున తేనె యూరుట పాపమేని!


కాయ మీడ్చెడునందాక, కాల మిచ్చు 
భాగధేయము లనుభవింపకయ తీర 
దబల! పంచుకొన్న విధినియామములను 
ఖేదమో మోదమో యగు, లేదు వేఱు. 


ఉదయలక్ష్మికి నఱుత నొప్పిదము నెఱపు 
మంచి ముత్యాలదండ లౌ మంచుబొట్లు 
సాంధ్య కాంతా వియోగ బాష్పములు గాగ 
మాఱు టెఱుగవొ సృష్టిమర్మముల సరణి!


విగతకాలుష్య ముదిత మౌ జగతి విడిచి, 
కాలగతి తమ శోభ లెక్కడనొ దాచి, 
శారదశశాంకవిశదనిశాంతములను 
మంచు కన్నీళ్ళు గార్చవే మబ్బు లబల! 
<<<

మోహనవసంతునకు మోదమును ఘటించు 
మసృణ ముగ్ధం బయిన మావి పసుపుటాకు, 
హిమకుమారుడు రక్తి మాయింపజేయ 
డే సఖీ! కాలచపలున కేది నియతి! 
సరస సాంగత్య సుఖ వికాసములకన్న 
దుస్సహ నియోగ భరమె మధురము సకియ! 


బాధ లేక వ్యసనరుచి బోధపడదు 
చీకటులు లేక దీపిక చెలగ నట్లు. 
ననుపు జాఱ జతీభావమున మునింగి, 
పూలతోటలలో నున్న, పూర్ణ చంద్ర 
చంద్రికలు కాయుచున్న, కాంక్షావిముక్త 
హృదయము ప్రసన్న లలిత మై ముదము గనదు. 


కాంక్ష నశియింపని వియోగకాలమందు 
సర్పమును గాంచి భ్రమియించు సఖుల పాలి 
పూలదండ యటంచును; పూలదండ 
గాంచి కాలపాశం బనున్‌ కాంక్ష తెగిన. 


విశ్వంబం దుదయించు ప్రాణి యొకటం బ్రేమించి లీలావిలా 
సైశ్వరంబుల నందు, అందక కటా! అర్థించు ప్రాణప్రబం 
ధాశ్వాసాంతమునన్‌ తదశ్రుజలదేయాప్యాయమున్‌, జీవిక 
ష్టైశ్వర్య స్థితినిచ్చు మైత్రియె సుమీ, ఆషాఢకా దంబినీ! 


నష్టమైనట్టి ప్రేమఖండముల కొక్క 
సుకవి యక్షరజీవగీతికయ చాలు 
సకియ! విశ్వాస బాష్పముల్‌ చాలు నాకు, 
లేదు వేఱాస ప్రణయ వల్లీమతల్లి!


మఱువంబోకుము నెచ్చెలీ! ప్రణయరమ్యం బైన యానాళ్ల, నే 
మఱుబోకించుక జీవితాంతమున ప్రేమన్‌ ప్రేమబాష్పాంజలిన్‌ 
మఱువంబోకుము ముగ్ధరాగపరిణామప్రాప్యవిన్యాసముల్‌ 
మఱువంబోకుమి యీ కథన్‌ మఱచిపొమ్మాసర్వమున్‌ శాంతికై!


అని సాశ్రూక్తుల నిర్గత ప్రణయవిన్యాసంబు దోపంగ ప 
ల్కినయానేస్తపుకానియాననమువాల్‌ క్రీగన్నులన్‌ చూచిచూ 
డని చందంబున జూచి యిట్లనియె, గూఢప్రేమలీలావినూ 
తన భంగీపరిపాటి తేటపడ, నా తన్వంగి శాంతశ్రుతిన్‌. 


తగు నోయీ మిత్రుడ! నె 
వ్వగలన్‌ దురసిల్ల, ప్రేమబంధము లకటా! 
తెగ వోయీ తెగ ద్రెంపిన; 
మిగులగ నిత్తురె మనంబు మిథ్యాభ్రమలన్‌! 


దైవికం బగు సుకృతిని దక్క నవని 
జతల ప్రేమోదయంబు సంగతము కాదు, 
అందు నస్ఖలిత ప్రణయానురక్తి 
చిరతపశ్శుద్ధిచే గాని దొరకబోదు.




బొంది నటించుప్రాణి వలపుల్‌ సుడియించినవేళ, ఇంద్రియా 
ళిం దనియంప కౌతుకమలీముస మౌ, నట బడ్డ ధర్మపుం 
బందము లీడ్చి యీడ్చి అనపత్యముఖాదికమైన భూతర 
క్తిం దగు లూని ప్రేమరుచికిన్‌ వెలియౌట లెఱుంగవో చెలీ! 


విషయసుఖేచ్ఛలన్‌ దనియ విహ్వల మైన హృదంతరమ్ము క 
ల్మష మయిపోవనీక అకలంక మృదూకృతసాధనన్‌ మనో 
విషమగతిన్‌ మరల్చుటె వివేకము, తన్మయమైన యార్ద్రమా 
నుషదశలే కృతార్థము లనున్‌ కవివాణి యనంగు నెచ్చెలీ! 


చైత్రుతో వచ్చు పల్లవసముదయంబు 
హిమవదాగమమున నశియించునట్లె, 
పడుచుదనముతో చిగురించు వలపు లెల్ల 
కళు కెడలి కృశించును జరాక్రాంతదశల. 


కడలితరగల నిలకడల్‌ గలవటోయి? 
సంజకెంజాయపూతలు శాశ్వతములె? 
భంగపరిణతియొకట, దుర్భరతమో వి 
కారము మఱొకటను, తప్పగలదె సఖుడ! 


వలపు మొగ్గలు దొడిగిన వయసుటనటి 
అధిక మోహన మగుట సత్యంబె కాని; 
అచిరశిథిలం బగుట విధాయకము; సుమ్మి 
కలదె నైమిత్తికముల కస్థలనవృత్తి?


కలిసినయంతమాత్రమున కాదుసుమీ చెలికార! మంతరం 
బుల నతుకంగ జాలిన అపూర్వపులంకెయె స్నేహమౌ, తద 
స్ఖలిత సమస్తసాధనము జ్ఞానవిదగ్ధుల మార్గసూత్ర, మే 
వలతినినైన ప్రేమపరిపాకము లిట్టులె యన్వయించెడిన్‌. 


పరమ ధర్మార్థ మయిన దాంపత్యభక్తి, 
స్తన్యమోహన మయిన వాత్సల్యరక్తి, 
సాక్షి మాత్రసుందర మైన సఖ్యసక్తి, 
పొందు నాదిమ మగు ప్రేమయందె ముక్తి, 
వలపుల పూలసంకెలలు బందము లేయగ గువ్వజంట, ని 
ర్మల మగు వత్సలత్వ మెద రాగిల నావుల తల్లిబిడ్డ, లే 
కలుషము లేని సత్ప్రణయకాంక్షలు మేళన జేయ మిత్రముల్‌, 
మెలగుదు రీ రహస్యమె సుమీ! కనిపించెడు సృష్టియందునన్‌.


మనసుచే, వాక్కుచేత, కర్మంబుచేత 
కలుషితములు కాదగిన వీ వలపు లవని, 
తపసుచే, తాల్మిచే, ధ్యానధారచేత 
లీనమై యైక్య మీయ జాలినది ప్రేమ.


శాంతియు ప్రేమయున్‌ మధురరసంబులు పేశల రాగలాలిత 
స్వాంతదళీపుటంబులను అయ్యవి యస్ఖలితంబు లై మనున్‌ 
అంతరముల్‌ పెనంచిన ప్రియప్రణయంబులు మాయబోవు, వి 
భ్రాంతియె గాక ప్రేమ గలుపన్‌ విడదీయ నిమిత్తసాధ్యమే. 


కామము లేని మేళన సుఖంబుగగ్రాలు లతానుమంబు లా 
రామములందు నుండియు పరస్పరమున్‌ విడనాడ, వెట్టులీ 
ప్రేమతపఃఫలంబును లవింప తెగించితి విప్పుడే చెలీ! 
ఏమిటికీ చిరప్రణయవృంత నికృంతన పాపకర్మముల్‌! 


నిమ్మచెట్టు లేగొమ్ము పందిళ్ళక్రింద, 
పుస్తకపు పేటికలను, నా హస్తముదిత 
చిత్రసూత్రమునందు వసించియున్న 
దోయి! యిందాక మనప్రేమయును సఖుండ! 


విసఱవోని కాంక్ష వలపించి మది\న్‌ మది జేర్చినట్టి సా 
వాసపుపున్నెముల్‌ పడయవచ్చునె స్వప్నములందునేని? లీ 
లాసదృశంబులైన భ్రమ లారట బెట్టనిటుల్‌ కుమారులే 
కోసిన ప్రేమగర్భమునకు\న్‌ గతులెయ్యవిపో సుహృన్మణీ! 


వలపులె రహస్యములు, తద్విఫలదశలు ని 
గూఢములు, తదర్థములును గోప్యములు, వి 
దగ్ధుల కనుభవైక వేద్యంబు లివియె; 
ఏల ప్రేమ గర్భవిమర్శయిపుడు సఖుడ!


కనుల నొండొరులను చూచుకొనుటకన్న, 
మనసు లవికారధారణన్‌ మనుటకన్న, 
కొసరి 'యేమోయి' యని పిల్చుకొనుట కన్న, 
చెలుల కిలమీద నేమి కావలయు సఖుడ! 


భావబంధంబుగా మణిబంధమందు 
తొలుత గట్టితి నీ పట్టుతోర మీవు, 
విప్పెదవె యిప్పు డనుచు చూపించి, కనుల 
నశ్రువులు నిండ పలుకలే దయ్యె నామె! 


కనులు వాలిచి, తేటమొగమును వంచి, 
సమయ నిస్పృహయై యున్న సాధ్వి నతడు, 
నెమ్మిగదుర స్పృశించి, పాణిం దెమల్చి 
పలుక నుంకించె నెద్దియో పలుకలేక. 


అంసముల జాఱు నుత్తరీయంబు నప్పు 
డవల నొత్తి, గుత్తపు కడియాల కరము 
సొగసు కన్నుంగవకు నడ్డముగ పెనంచి 
కొమ్మ వెన్నూత గాగ ఆ కొమ్మ లినిచె.


హృదయము లగోచరములు తన్మృదుల కఠిన 
భిన్న భిన్న సంచారముల్‌ విశదపడని, 
వేమి చెప్పంగగలమొ వాచామగోచ 
రం బయిన ప్రేమ బహిరంతర వ్యవస్థ.


నిలిచిరి కొండొకవడి ని 
ట్టుల నా యిరువురును సుడివడుందమి, పిదపన్‌ 
చెలియ కరంబున తోరము 
వెలివఱిచె నతండు మనము వెడలింప వెతన్‌.


చెంత లవంగవల్లికలచే కడ లల్లి, కిశోర శాద్వలా 
క్రాంతములైన పాదులకు కట్టెడు చల్లని నీరు వాఱు కు 
ల్యాంతములన్‌ పెరుంగు తరుణార్ద్ర తృణాంకురపాళి గిల్లి ఆ 
కాంతుడు వింతయైన యొక కంకణమున్‌ రచియించె నింపుగన్‌.




నవక మెడవోని తృణకంకణమును కేల 
నందుకొని యామెపయి నయనాంచలములు 
మరలిచి, సకియ! మన ప్రేమ మధురలాంఛ 
నం బిదియె సుమ్మి! యనుచు హస్తంబు దొడిగి 

ఈ తృణకంకణంబు భరియింపుము నీ మణిబంధమందు, సం 
ప్రీతిని అప్పుడప్డు వలపింపుల నెయ్యము జ్ఞప్తిగొన్న ప్రా 
భాతికవేళ నీ ప్రణయ బాష్ప జలాంజలి నింత చల్లి, యే 
రీతిని వాడకుండ నలరింపు, మిదే తుదివాంఛ సోదరీ!


అనుచు మొగ మావలకు ద్రిప్పె, నరుణకిరణు 
డాశ మార్చినయట్టు, లా యమృత మతియు 
వ్రేలి వలపుటుంగరమును వెడల దీసి 
ప్రియసఖుని హస్తము నలంకరించు చనియె 
వలపు నశియించియును ప్రేమ నిలువగలద 
యేని, కలనైన కలుషము గాని స్నేహ 
మృదు మధు రసానుభూతిని పొదలి, మనము 
నీడ లట్టుల నైక్య మందెదముగాత!


అపు డదృష్ట దేవత కరమెల్ల సాచి 
లలితముగ జల్లు నమృతాక్షతల విధాన 
వకుళ సుకుమార తరుమతల్లికలనుండి 
జలజలం బూలు రాలె నా జంటమీద. 


ఆ మృదుశీలపాణి నకటా! విధిమై విడనోచి నట్టి యా 
కోమలరాగసూత్రమునకున్‌ పరమావధి గానరామి, వీ 
చీమయ మైన కాల్వ వయిచెన్‌ సఖుడా యమ సూచుచుండ, నే 
మేమియొ పోకడల్‌ గనుచు నేగె న దెచ్చటికో యదృష్టమై. 


పట్టుతోరంబుపై నిల్చి కట్టువడిన 
చూపు లంతంతకును సాంధ్యశోభ లట్లు 
వెనుదిరుగ, నొండొరుల జూచుకొనుచు వారు 
నేగి రల్ల నల్లన దమ యిండ్లు సేర.


కడిగిన మృగమదపాత్రిక 
విడవని పరిమళముపగిది, విధినియములన్‌ 
విడిబడియును వారల పెం 
పుడు మైత్రీ సూత్ర బంధములు తెగ వవురా!

Pranjali prabha

mallapragada sri devi ramakrishna

స్త్రీలు తమ ఆలోచనలు మగవారి కొంటె చేష్టలు కరికొకరు ముచ్చట్లు అందులో ఒక స్త్రీ తన అనుభవము ఇలా చెప్పింది "ఆహా అక్కడ ఒక పండితుడు ఇలా చెప్పాడు" పట్నవాస మహిళ గాను పక్క నవ్వె లొల్లి చేయకె కదలేను లోక తృప్తి గాలి సవ్వడి కదిలెను కాల వలువ గాజులు థలథలలుగాను గాలమేయ కళ్ళజోడుయు కదలేను కన్యగాను కళ్ళు నెత్తికి వచ్చియు కలల కులుకు నడవ లేకనడుచు నవనారి స్థితియు ఎత్తు చెప్పులగుట వళ్ళ ఎగురుకొంటు వానమబ్బు మెరిసె వాలుజల్లు కురిసే జల్లు ఒళ్ళు తాకె జలము కార్చె పునుముకున్న రంగు పూర్తిగా మారియు అసలు రంగు బయట అంద మౌనె బురదలో నడకాయె బురబురా శబ్దమే చెప్పు తెగెట వళ్ళ చింత చేరె నడక చేతకాక నాడు చెప్పు లిసిరే బురదతోను చేరె బుసలు బుసలు పల్లె చేరు నున్న పగడాల మెరుపులై జూచువారి శోభ చూపు లయ్యె అదిరె బెదిరె వారు అలకల చూపులై పల్లెటూరి జనులు పకపకపక తే.. ఏమి యందపు గంధము ఏల వదల రక్తి లిఖియించు కొంటి రమణి రూపు భావభాసురమగు హృదంబరమునందు ఇంట గెలువు ముందుమగడా ఇంతి పలుకు "అక్కడేవున్న మరో స్త్రీ ఇలా వాపోయింది" రోజూ నె చూస్తున్న రోకటి పోటుయే అయినా యి మోములో అలుపుయే ఎరుగదు ఏదొ కొత్తదనమే యేల చెప్పగలను ఆ చిలిపి కనులు ఆశలు రేపునే తెలియని మహత్మ్య తీరుబడిగ యేది చిరుహాస పెదాల చిత్రవిచిత్రాలు దాయలేని కళలు ఆత్మీయ ఘటనలు ఎంతసేపు తనువు ఎంతో సహకరించు తనివితీరని సుఖ తన్మయత్వముగాను ప్రేమ. ఆరాధన .. ప్రియుని కౌగిలి మనసుకు ఎరగని మమతల సంధిగ్ధ మరవలేని తనము మరచి పోని సుఖము

అంత నయిరువురును అన్యోన్యముఖపు వి  

లోకనంబు నెయ్యముల్‌ కొ సరిక , 

పదియడుగులు నడచి పాఠమగు కదియ  

చిటికలోపల కల సింరుత్కటభరాప్తి. 

ఒక స్తిని జూసి వెంటడు 

ప్రతిభ స్త్రీ కొరకునె  ప్రవచించ నెన్నైన

నటన జూపువాఁడు నరుల గెలిచి

కొసరి వెంట పడగ కొన్నైన నెరవేర్చ

ప్రేమికుడగు నతడు ప్రేమ కోరి 

అకట వేధించు విధి దాహమా విఫలమ నోవరుడు వీడు నీవేల చేర నేల మోహమా వేపెదేల యీ మన కృపను శూన్యమగుచు నెందేని గాంచుము ప్రశాంతి.

ఆజనన బద్ధబాంధన మయిన చనువు, చిరసమేళన కాంక్షావిశేష రక్తి, బలవ దాశావిభంగ తాపంబు; ఆ ప డుచుజతను నేమి సేయు నట్టుల నొనర్చె.

కం.. స్వగత విలాపములన్‌ గని ప్రగతి హృదయంబు తోడగు ప్రతిభే జూపుల్ భోగపు యౌవనుని కళే యోగ కళలగుటయు ప్రేమ యుక్తమగుటగన్

మిసమిసలాడు జవ్వనపు మేలిమి మేన మునుంగు వాఱు గా ని సొగసు సళ్ళినట్టి నలినిం దలపించెడు; ఎద్దియో రహో స్యసన నిపీడ కానబడు నాతని చూపులయందు, ఆర్తిలా లసహృదయంబుమాత్ర మకలంకముగా కనుపట్టు మోమునన్‌. కళకళ లాడు యార్తికెలికే మది సేవ తనమ్ము నేరుగా నిలకడ వళ్ళ దాహముగనే గుణమౌను మనస్సు ఆర్తిలా పలికెడి హృద్యమయ్యెది సుపాద్యపుచూపు యుషస్సు మోముగన్ కలువలరాయుడే విధిగను కాలమనేసమ తృప్తి ప్రేమగన్ కయికయి జేర్చి యొండొరు లొకానొకరీతిని మోదఖేద సం శయముల నోలలాడుచు; ప్రసన్నము లయ్యు నిమీలితమ్ములౌ నయనము లెత్తలేక, వదనమ్ముల నేనియు చూచికోక, సై చియు సయిపంగజాలని స్పృశింపులు తోపగనుండిరయ్యెడన్‌. పరిణతి లేక యొండరు యపాయముమేదియు లేక మోదమున్ పరుగున లోలలాడుచు ప్ర భాతగ సేవలు మాని కోపమున్ పరువముజూపలేక సహ పాఠము చె ప్పను లేక తాపమున్ తరుణము వంపుసొంపులు సుతారముతాకగ నుండి రయ్యెడన్ తొలకరి వానచిన్కులకు దూరపుటాసల వేచు చాతకం బులు దగతీరకార్తి తలపోతలలో తెగ, పాలురాని ఆ వుల పొదుగుల్‌ వలెన్‌ మొగులు పూసికొనెన్‌ దివి, స్నేహధారవ ర్తిలకహసింప దింపయిన దీపిక, యేమిటి కంగలార్చగన్‌. పలుకుల సామగమ్యములు పాలపుఠాశల వేళ మోహనం బులు కలతీరుకారణము పోరులలో తెగపంచుకొమ్మనే కులుకుల వేళ మాటలుతొ కూడికలోననె తీయ యేలనో తళుకు హసింప సొంపయిన దీపిక యేమిటి వింత కోర్కగన్

చేలచెఱంగునన్‌ మొగముచెమ్మట లొత్తు, చెయిం బెనంచు, నీ లాలకముల్‌ మొగమ్ము కవియన్‌ పయికడ్డము దిద్దు, మోవిపై వ్రేలిడి యాలకించు, మురిపెంపు కనుంగవనిండ వాలికల్‌ తేలగ జూచు, నెద్దియు మదిం దలపోయు ననేకరీతులన్‌. స్వైర సుఖమ్ముగాఁ మొగము సయ్యట ముద్దు నయం బెనంచు నీ ద్వార సుహాసనమ్ము మది దాహము తీర్చగ కేళి మొహమై వారధి దారిచూపు కరవాల సునందము సేవ వాటికన్ ప్రేరణ జూపి ముద్దుకల పేమను పొందు ననేక పద్ధతుల్ చిటికెనవ్రేల మేలిమి పసిండిపసల్‌ మిసలాడ చూడ ము చ్చటయగు ముద్దుటుంగరము, చారుకుమారమృణాలకోమల స్ఫుటమగు పాణిబంధమున పూన్చిన పచ్చనిపట్టుతోరము\న్‌, కటకట వెట్టి యామె కడకంటి కొసల్‌ బలవంత మీడ్చెడిన్‌. ఘటనలు వళ్ళ వత్తెడి శుఘంధ సుహాస పసల్ రుసలాడ ము చ్చటయగు ముద్దు చేష్టల కుచమ్ము సహాయ సుఖాల కోమలి స్ఫుటమగు కేళి కౌగిలి సుపూజ్యమనేదియు నిత్య తోడుగన్ కటకట వెట్టి యామె కలకంఠ సుభాష్య సుసౌఖ్య సుందరిన్ వెలది చిన్నె లనుక్షణ భిన్నభిన్న మృదువు లయి తోపగా సాగె, నింతలోన సొమ్మిసిల్లిన శిశువట్లు సొగసి యామె అడుగు లొరయుచు పవళించె హరిణపుత్రి. చినుకు చినుకు గలగలలు భిన్న భిన్న మృదువు లయ తోన మహిళలు నింత లోన సొమ్ము సిల్లున హృదయమ్ము సొగసి యామె అడుగు తడబడి కాలగు హరిణ పుత్రి తెలియరాని వికారమ్ము కలతబెట్ట, ఊర్పు విడుచుచు తాలిమి నోప లేక, బెళుకు కాటుకకంటి చూపులు నిగిడ్చి ఎదియొ వినబడ్డయటు లైన నెద భ్రమించి. కలువనెంచ వికారమ్ము కలత బెట్ట నోటి పలుకులు తాము నోపలేక బెళుకు కులుకు వయసున చూపులు నిగిడ్చి కలత వేళలు యగుటయే కాల మదియు చెంపకు చేరెడు కన్నులు సొంపుల సుడియంగ నా కుసుమకోమలి కే లింపుగ చెవిచెంగట నిడి కంపితగతి వినియె నొక్కకంఠస్వరమున్‌. కమ్మని వంపుల సోకులు నమ్మిక చూపు నడియంగ నానుడి కుసుమే చిమ్మెను కోమలి కులుకులు రమ్మని కంఠ స్వరమగు రమ్యత జూపున్

--((**))--

రుచిర వేణునాళోదయ శ్రుతుల గలసి, 

పాఱు చిఱుసొన బిలబిల ధ్వనుల నణగి 

కడల విననయ్యె నపుడొక క్లాంతకంఠ 

గద్గదస్వర మనుతాపకలన నిట్లు:

వేణు నాళోదయ పఠిమ వేగ పడియు   

పారు సొంగలు బిలబిల పదము కదిపి 

కడల పొంగులు యుర్రూత కాంత కులుకు 

గద్గద తపము హృద్యమ్ము గలగా జేయు 

      

"కాలమా! ఆస నడియాస గాగ జేసి 

వేసటల ద్రోసి యాయాసపెట్ట దలతె! 

వృంత మెడ సేసి, తింక లతాంత మెంత 

తడవు కృశియించి సొబగులు చెడకయుండు? 

నా ప్రియసఖి! అనురూప గు 

ణప్రతిమ! ప్రసన్నశీల! నవనీత శిరీ 

ష ప్రణయ మృదులహృదయ! క 

టా! ప్రాణము లుండ యెటు విడంబడి సయితున్‌?

నాప్రేమ కుదిపి కులుకగు  

ణ ప్రతిభ జూపితి నశీల నవనీత విధీ

సుప్రభాతముగా కదిలే 

యీప్రాణముగాను దేహ మీశ్వర కృపగన్

హృదయమా! ఆసయే లేదు మొదల పూల 

మీద, నభిలషించితి వొక్క మృదు సుమంబు 

చిరతరోత్కంఠ నెటులో సైచితివి; కాని 

కాలము నిరాశ తార్చెనే గతి భరింతు!

ప్రేమమా మది దాహము ప్రియుని చెంత  

కామమా సకలంబగు కామి చెంత

కాలమా సహనమ్మగు కావ్య చెంత  

 మోక్షమా మోహ సుఖమగు మోము చెంత 

  

భావభాసురమగు హృదంబరమునందు 
రక్తి లిఖియించుకొంటి వే రమణి రూపు, 
అదియె ముద మీక యలత కాస్పదమ యయ్యె 
గ్రహణగత మైన చంద్రుని కల విధాన.

ఏ దొ చెప్పలేనిది గతి ఏల కినుకు 

రుచులు ఏమో తెలపకయే రుసలు ఏల 

మీకు యే కళో చెప్పండి మేలు జేయ 

అన్యధా వెతకాలిగా అసలు తెలియు

పెళ్లి కాని పడుతు లున్న యిల్లు కళలు 

పెళ్లి పడతికైన మనసు పీకు చుండు 

తల్లి లల్లలాడు గుణము తల్ల డిల్లు 

సుదతులకు సిగ్గు దుఃఖము సుఖము విలువె

*క్రమ మని అక్రమం బని పరస్పరభిన్న మదోవికార సం 

భ్రమముల కొన్నినాళ్ళు వలవంతల స్రుక్కుచు తాళుకొంటి, వా 

కమలదళాక్షిపై మమత; కాలమె యాసల త్రుంచివైచె, ప్రా 

యమునుగ్రసించు తాపవిషమక్కట! యెక్కడిచెల్మితీయముల్‌! 

క్రాంతియు ఆక్రమంబనిపరస్పరభిన్న మదోవికార సం

బ్రాంతియు కొన్నినాళ్ళు వలవంతల స్రుక్కుచు తాళుకొంటి, వా

శాంతి దళాక్షిపైమమత సాయము యాసలు త్రుంచివైచె, ప్రా

యింతి గ్రహించు తాపవిషమక్కట! యెక్కడిచెల్మితీయముల్‌!

        

*తేటవలపులు మొలక లెత్తినది మొదలు 

నిలిపితి పవిత్రరాగ మా నెలత యెడల, 

తుదకు భగ్నమనోరథ దోషి వగుచు 

ఏటి కారాటపడ మరులెత్తి మనస! 

మాయ వలపు మొలకలెత్తి మనసు మొదలు   

తెలిపితి పలుకతోను లెత్తినది నెలఁత 

పిదప భగ్నమనోరథ చిత్త వగుచు 

ఎందు కారాటపడ మరులెత్తి మనస    

    

*వలపునిండిన యకలుషభావముందు 

ఎద్ది కాంక్షించి తది లభియింప దయ్యె! 

కడకు ననుతాప మొకడె నీయెడల నిలిచె, 

ఆమె ప్రణయ స్మరణచిహ్న మగుచు నకట! 

కలుపు తీయుము కలవాలి కాలమందు 

ఎద్ధి యాశించ తది లభియింప దయ్యె!

యెదన ననుతాప మొకడె నీయెడల నిలిచె,

ఆమె ప్రణయ స్మరణచిహ్న మగుచు నకట! 

   

*లలిత లావణ్య పుర్ణమౌ లలన చెలువ 

మొదట కన్పట్టుచుండు నెల్లెడల నాకు, 

కనులు మూసినన్‌ విప్పినన్‌ కలలె వచ్చు; 

పగలు రే లను భేద మేర్పడక యుండ. 

చలన చంచల చిన్నది చిత్త చెలువ 

వచ్చి వచ్చినట్లును రాక వాలుచూపు 

కనులు మూసినన్‌ విప్పినన్‌ కలలె వచ్చు; 

పగలు రేయి కలలు వెంట పాడు మనసు 

  

*నిదుర లేనట్టి రేలను నెలత! నీదు 

ప్రణయ జాగరరక్తి నేత్రముల గాంతు, 

నిదురపట్టిన రేల గాంచుదు సుఖంబు 

స్వప్నపు టవస్థలను నీదుపజ్జ నబల!

నిదుర రానట్టి రూపపు నెలఁత నీదు 

ప్రణయ భావపు రక్తి నేత్రముల గాంతు

నిదుర పట్టిన శక్తిగాంచుదు సుఖంబు 

స్వప్నపు టవస్థలను నీదుపజ్జ నబల!

      

*హృదయ మోహన మయి, ప్రేమమృదుల మైన 

తావకీన రీలాదాన దళపుటంబు, 

మామకీన ప్రణయభంగి మధుకణములు 

విడిచెడు విరక్తి బాష్పముల్‌ విడుచుపోల్కి. 

హృదయమందుయాకర్షణ మృదులమైన 

యూహలందున ఉడికియు యున్నతంబు   

మా మనందు ప్రణయభంగి మధుకణములు 

విడిచెడు విరక్తి బాష్పముల్ విడుచు నారి 

  

*భావభాసురమగు హృదంబరమునందు 

రక్తి లిఖియించుకొంటి వే రమణి రూపు, 

అదియె ముద మీక యలత కాస్పదమ యయ్యె 

గ్రహణగత మైన చంద్రుని కల విధాన.

*ఆశాభంగ కఠోరశస్త్రికలు కోయన్‌ గాయముల్‌ గాక బా 

ధాశోకంబున నేటికో కటకటల్‌ తాళంగ, ప్రేమ భి 

క్షా శూన్యంబయి గొడ్డువాఱిన జుగుప్సాలోకమం, దేమృషా 

పాశంబుల్‌ బిగియించె నిన్ను త్యజియింపన్‌ లేవు నాప్రాణమా? 

సేవాభంగ సమోన్నతస్త్రి పలుసేవల్ సాయముల్ గాక యే  

భావోదంబున నేటికో కటకటల్‌ తాళంగ, ప్రేమ భి

క్షావాక్యంబయి గొడ్డువాఱిన జుగుప్సాలోకమం, దేమృ భా 

ష్యా వాక్కుల్ బిగియించె నిన్ను యిక శాంతిన్ చేరు నాప్రాణమా 

కం.  కీలకమగు దాహముగా 

కీలక! నీదయ సహాయ కేలునొసగుచున్,

జాలిగ జూపులు  నన్నున్,

నాలోనున్నాత్మవీవె నా రచ యిత్రీ!

కం. మమ కారాన్ని మరువక 

సుమహాహాకారమేను సుఖమున్ కోరిన్

మమభంధము నిత్యముయే

మమతామానసము గాను మహిమన్ యిత్రీ! 

       

 

*చెలియా! యెన్నడో చేరదీసి మనలం చిన్నారినేస్తంబు, ము 

గ్ధులమై యుంట నెఱుంగమైతి మపు డేఘోషన్‌ రవంతైన, కం 

దళితస్నిగ్ధరసోదయంబగుట చేతం బిప్పు డల్లాడి యా 

కులుమేయున్‌, బలవద్వియోగము లనుంగుంబ్రేమలన్‌ త్రెంపగ\న్‌. 

లలనా  యెన్నడొ  చేరదీసి మనలం చిన్నారినేస్తంబు, ము

గ్ధులము నున్న నెఱుంగమైతి మపు డేఘోషన్‌ రవంతైన, కం 

దళితస్నిగ్ధరసోదయంబగుట తప్పుల్ యెంచ డల్లాడి యా      

కులుమేయున్‌, బలవద్వియోగము లనుంగుంబ్రేమలన్‌ త్రెంపగ\న్‌. 

  *తన గుణలతలు పూచిన శోభలో యన-చిఱునవ్వు వెన్నెల చెండ్లు విసర, 

తన మనోలీల కాంచిన రాగ మధు వన-పలుకు కొమ్మలు పూలపాలు పిదుక, 

తన భావబంధ మందిన విభ్రమం బస-చూపులు వలపుటుచ్చులను పన్న, 

తన ప్రేమభావముల్‌ గను నూత్న కళలన-నడలు ప్రాయంపు సన్నలను సూప 

కనుల నఱవాల్చి పాతితాక్షముల తోడ-కాంచియును కాంచలేని క్రీగంటికొసలు 

పెడల వాలికల్‌ రాల నిల్చెడు త్వదీయ-మౌగ్ధ్య మెడబాయలేదు నా మది లతాంగి!"

"తరుణి  కళలు"  

*ఆ పగిది పెదవి కదపక, 

చూపులు తమకంపు శోష సుడిపడ, నిశ్చే 

ష్టాపరవశులై కొండొక 

సే పచ్చట నిలువంబడిరి చిత్తరువు లనన్‌.

ఆ మగసిరి కనుల పరము   

కోమలి గురి సరియగుటయు కోలాటయుగన్

కామిని వశమై కొండొక 

కామమ్మని దాహమేను కాచిత్తరువుల్  

  

*తుద కా తరుణుడు హస్తము 

వదలుచు, నా పుణ్యవతి సొబంగుల మొగము\న్‌ 

మృదులేక్షణముల విలసన 

మొదవింపుచు నెట్టకేని నుదిత మధూక్తి\న్‌. 

మదకామపరుని హస్తము 

వదలకయే గమ్యమని సొబంగుల సొగసుల్

మృదుపాణముల కలయికలు 

చదివింపుచు పట్టనేని జపమగు సూక్తిన్    

 

*"కుశలమే నెచ్చెలీ! అనుకూలపవన 

మోహనమ్ములే యీ దినమ్ములు? మనఃప్రి 

యమె సమస్తం?" బటంచు నెయ్యదియొ పలికె 

నంత కంతకు గద్గద మయిన రుతిని. 

సమయ మే నెచ్చెలీ సమ సఖ్యపవన 

సమర యుక్తిగా యీదిన సమ్మతమగు  

సముఖ విముఖమ్ముగానులే సరయు చుండె 

నంతకంతకు ఉక్కిరి నయన మయ్యె  

 

*పాలును మీగడల్‌ మెదిపి వండినయన్నము లాఱనీక యే 

వేళయు తప్పకుండి తినిపించిన మోహపు తల్లి కామితం 

బేల నిరాకరించితివి; ఈ సఖి, నాజననానురక్త, నే 

లీల కృశింప జేసితి, చెలీ! యిట్లు లౌనె ప్రియానువర్తనల్‌!

నేలను దున్నదల్చితివి నీడను తోడును లొంగతీయకే   

వేళగ యుండితి కలన విల్లును సంధియు యేలనీకునూ

కాలము నిన్ను మార్చిననుఁ కామ్యపు భావము రక్తి యే లనో

లీలనశింప చేయక చెలీ యన దాల్చిన బుద్ధిమాంద్యమున్      

          

శైశవంబాది నిష్కలుషముగ పెరిగి 

నా మనోలీన మైన ప్రాణంపు ప్రనయ 

మింత తలపోయనైతి వాద్యంతములును, 

ప్రేమతత్వము వెఱిగిన వృత్త మిదియె? 

బ్రాహ్మణ కుటుంబ పూజల బంధము పెరిగి   

నా గతియు మార ప్రణయము నాకు యేల

నన్ను నేనుమార్చుకొనక నడక యేల 

తేనలో చిక్కె యీగలా తిప్పలేల 

       

*విడుపు లెఱుగని కోర్కులన్‌, ఎడలు గనని 

భావపరిచయముల, నింతవరకు తనిసి 

తనయని అభేదరాగబంధములు పెనచి, 

ఏల త్రెంపగ నిపుడు సుహృద్వతంస!" 

మరువ లేనికామ కులుకు మగువ చెంత  

భావ బంధము లోచిక్కి బయట కేల 

పురుష కళలను వడపోయు పూజ్య వనిత

ఏల వదలి రాగల వీలు యేది నాకు 

       

అని యిటు లనుగుంగతి పై 

కొన వగపులు పలికె గువ్వకుత్తుకతో నా 

గుణవతి ఆకర్ణవిలో 

చనముల విశ్వాసబాష్పసలిలము నిండన్‌. 

చనువే చలమై సరిగమ  

అణువణువును దోచగల్గు స్తోత్రము యదియున్ 

చినుకులతడికోరుటయే

తనువుళ తపమే తరుగుట తాపము కరిగెన్ 

           

కలిపిన గాటపుంజెలిమి కాంక్షలు పెంచగ, రేల్పవల్‌ తలం 

పులను 'మమేకమైన' వలపుల్‌ కడకున్‌ కడగండ్ల పాలుగా 

కలసిన జంటయందు, సఖికంఠ మటుల్‌ పెకలెన్‌; ప్రదోషదో 

హల మయి తోడనే యార్తవచోగతితోచె నిట్టుల\న్‌. 

 

నలిగినఁ నోటమాట చెలిమి నానుడి పోరుగు కొంత వేళగన్

మళిమలియన్న యాటబలిమి మార్గము జోరు పంట మవ్వగన్ 

చలిగిలి యంతమాయగను చాలను పల్కులు చేష్ట లవ్వగన్ 

కలి జపమవ్వగా కదలె కాలము నిర్ణయభావముగాను యాటలున్  

అర్ధనారీశ్వర లీల 

*పొరు పెఱుంగక ఒక కంచమున భుజించి, 

మనసు నాటిన మమతల ననగి పెనగి, 

వలచుజతలను విడదీయ తలచు నేని 

ప్రేమ నలయించు సృష్టి దైవికము కాదు! 

అరుగుపై కునుకే సుఖమగుట నెంచి   

నటన యేకాక సమతను ననగ గలిగి 

వలపు కధలు కనులముందు వదల కుండె

సర్వ సృష్టికి ప్రేమయే సమయ మౌను  

*ప్రియతమం బగు వస్తుసంప్రీణనమున 

ప్రాణికిని హాయి కుదురు, నాపయి ప్రశాంతి 

యొదవు, నుజ్జీవ శూన్యమౌ బ్రదుకునకును 

లేదు తన్మయో న్మీలనామోదసుఖము.

ప్రెయసి చుంబన సుఖమాయ ప్రీతి వయసు 

ప్రాణికి సుఖము ప్రణయ పయి ప్రశాంతి 

మోదము సహన ప్రేమయు మోక్షమగుట       

 లేదు యన్నది యేదియు లీల కళలు 

    

*మృదువు లైన యస్మదునార హృదయముల ప్ర 

ణయ రసోదయ మనుచిత మయిన నగును! 

శుక్తి ముత్యాలు పుట్టుట చోద్యమేని, 

పద్మమున తేనె యూరుట పాపమేని!

ప్రణయసామ్రాజ్య కళలుగా పలుకు కళ ప్ర 

ణయ రసాల రుచి మరిగి నయన విందు   

యుక్తి నిత్యమూ సత్యమై యూరటగుట   

పద్మ పరిమళం ఆస్వాద పాప మేమి 

   

*కాయ మీడ్చెడునందాక, కాల మిచ్చు 

భాగధేయము లనుభవింపకయ తీర 

దబల! పంచుకొన్న విధినియామములను 

ఖేదమో మోదమో యగు, లేదు వేఱు. 

ప్రాయ మన్నది సేచ్ఛను పాలు పంచ  

 భాగ సౌఖ్యము ఖచ్చిత బంధ మౌను 

బేల వయసుడికి పిలుపు భీతి యేల

ప్రేమ మోహమో దాహమో ప్రీతి వేరు 

        

*ఉదయలక్ష్మికి నఱుత నొప్పిదము నెఱపు 

మంచి ముత్యాలదండ లౌ మంచుబొట్లు 

సాంధ్య కాంతా వియోగ బాష్పములు గాగ 

మాఱు టెఱుగవొ సృష్టిమర్మముల సరణి!

సమయ సంతృప్తి విజయము సహజ రీతి 

మనకు సుఖమనే ద్రవముయు మంచు యగుట

విశ్వ మాయయు నిజమని వీనులగుట 

మర్మ జపములు నిత్యమూ మనసు ధరణి 

    

*విగతకాలుష్య ముదిత మౌ జగతి విడిచి, 

కాలగతి తమ శోభ లెక్కడనొ దాచి, 

శారదశశాంకవిశదనిశాంతములను 

మంచు కన్నీళ్ళు గార్చవే మబ్బు లబల! 

కలువ ప్రేమయే యగుటయు కాల నీతి

కాళరాత్రి సుఖము నెంచ కాయమౌను 

తృణమ నే భావ మున్నను తృప్తి జూపు 

కరుణ కారుణ్య కన్నీరు కావ్య మబల  

***                 

ఎందుక్కావాలి తాగుబోతు

తెలియని ఆవేశషమొకటి పిరికితనాన్ని మోసుకుని యెదలయలోంచి ఉరకలేస్తుంటే, విసుగొచ్చిన జీవితాన్ని మోయలేక, ఎదురొచ్చి నిలుస్తున్న కష్టాలకు ఎదురొడ్డి నిలువలేక, కా‌ర్చిన కన్నీరును కార్చలేక, నన్ను నేను ఓర్చుకోలేక,విసుగొచ్చిన జీవితాన్ని జీర్ణం చేయడానికై 
ఎవరులేని నిశ్శబ్ద ప్రాంతానికి అడుగులేసాను నేను.

  ఎందుకైనా మంచిదని తప్పుచేసేటప్పుడు తడబాటు మొదలైతే తాగి చేయాలని, చెప్పిన శంకర్ గాడు చెప్పిన మాటలు గుర్తుకొచ్చి, 
ఎప్పటినుంచో పుస్తకంలో దాచుకున్న నూటయాభైరూపాయలతో, మందుకొట్టు దగ్గరకెళ్ళి అలవాటు లేని పనికావడంతో అయోమయపడుతూ,
నాలోంచి ఎవరైనా ఏమైనా అంటారేమో అని, తరుముకొస్తున్న టెన్షన్ ను బలవంతంగా అదుపుచేసుకుంటూ, పేర్లు కూడా తెలియక ఓ బీరు ఇవ్వండి అన్నాను నేను. 

ఇచ్చేవాడు ఏదని అడగ్గా', మళ్ళీ అయోమయంతో దిక్కులు చూసాను.

నేను తాగడం, మొదటిసారన్నట్టు అర్థం చేసుకుని ఓ చిన్న నవ్వు నవ్వుతూ నాకౌట్ బాగుంటుందని నా చేతులకు అందిస్తూ  నూటయిరవైరూపాయలు తీసుకున్నాడు అతడు.  బీరుసీసాను కవరులో పెట్టుకుని ఆ కవరును కుడిచేత్తో పట్టుకుని ఎడమవైపు ప్యాంటు జేబులో దగ్గరకు మడిచి పెట్టుకున్న తాడును తడిమిచూసుకుంటూ, 
యెదలో ఉప్పొంగే ఆలోచనలభారాన్ని ఆపుకుంటూ, నిశ్శబ్ద ప్రాంతంవైపు వడివడిగా అడుగులు వేయడం మొదలుపెట్టాను నేను.

ఆదివారం కావడంతో, రాయలసీమలో ప్రజలంతా వలసబోయిన ప్రాంతాలు పలచబడ్డట్టు, రోడ్లన్నీ కాస్త సందడి తగ్గిపోయి డీలాపడినట్టు కనిపిస్తున్నాయి. 
ఆయిన రోడ్లసంగతి నాకెందుకు, కొద్ది నిమిషాల్లో రోడ్డుపై తిరగనివాణ్ణి అవుతానుగా అనుకుంటూ, రోడ్డుపై నడుస్తున్న నాతోపాటే 
మెదడులో ఆలోచనలు నడుస్తున్నాయి.

కొద్ది క్షణాలు గతించగానే గతించాలనే కోరికకు మరింత బలాన్ని పెంచుతూ నిశ్శబ్దప్రాంతం చేరుకున్నాను. ఆకాశంలో సూర్యుడు యవ్వనం వచ్చి మిడిచిపడుతున్నాడు.బహుశా నేను చేయబోయే పని నచ్చకపోవడంతో కాబోలు, ఆయనకేం' వేలసంవత్సరాలుగా సృష్టికి వెలుగునిచ్చే ఉద్యోగంలో హాయిగా ఉన్నాడు. నేనేగా తీసుకునే ఊపిరిని కూడా వృధాగా పోనిస్తూ, నిరుద్యోగంతో నీరుగారిపోతూ సమస్యల నిర్వేదంతో, నిలువెత్తు నరకంలో ఉన్నాను.

 ఇల్లు గడవడానికి పదిళ్ళు అంట్లుతోముతున్న అమ్మ.. ఆ అమ్మ సంపాదించిదానికి ఎసరుపెడుతూ తెరిచిన నోరు ఆపకుండా తిట్టె నాన్న.. ఇద్దరి ఆవేదనచూపులకు భారంగా వేలాడుతున్న నేను.. 

చదివించారు నేనే స్థిరపడలేకపోతున్న,
అన్ని కథల్లో, కవితల్లో, చెప్పినట్టు కాళ్ళో చెప్పులుమాత్రం అరడజను అరగిపోయాయి.జీవితంపై పెట్టుకున్న డజను ఆశలు డబ్సిపోయాయి. మనసుపొరల్లోంచి కన్నీళ్లే ఊటలా పుట్టుకొస్తున్నాయి. చేతకానితనమో, ఏ జన్మ కర్మో, తెలియదుగాని ఉదయం నుంచి సాయంత్రం వరకు భవననిర్మాణాల్లో మట్టిమోస్తూ కష్టపడుతున్న ఆ కష్టజీవులతో సమానంగా పనిచేయలేక అవమానాలపాలవుతున్నాను. 
నిజమే చదువుకున్నవాడికంటే చాకలోడే నయం అని ఎవరన్నారోగాని యదార్ధమే అనిపిస్తుంది. ఈ వాస్తవాన్ని ఒప్పుకోలేక విద్యలేనివాడు వింతపసువన్నారేమో,అదంతా అబద్దమేలే, నిర్వేదాన్ని కానుకిచ్చే విద్య ఎందుకు ? అయ్యో ఇన్ని ఆలోచనలు నాకు ఇప్పుడే... వస్తున్నాయో... బహుశా ఆత్మను హత్య చేయాలన్నా దుర్భుద్ధి వచ్చినందుకు కాబోలు.
ఏం చేయను మరీ, నా కష్టాలను తలచుకుంటే మినీ రామాయణమే అవుతుంది. అయినా తెగిపోవాలని నిర్ణయించుకున్న తాడును చిన్నపోగు అడ్డుకోగలదా,
చావాలనే ఇందాక వచ్చాను.

 చుట్టూ ఎత్తైన బండలతో పచ్చని చెట్లతో పరిమళిస్తున్న చోటుకే వచ్చాను.నిశ్శబ్దం... నిర్విఘ్నంగా కొనసాగుతున్నది. ఇంతలో నాముందున్న చెట్టును తదేకంగా చూశాను.
 అయ్యోపాపం ఇంత చల్లదాన్ని ఇస్తూ పక్షులకు ఆశ్రయమిచ్చిన చెట్టుకు పీనుగును వేలాడదీయడానికి ఇష్టంగా అనిపించలేదు అయినా బ్రతికి ఎందరినో కష్టపెట్టెకంటే చచ్చి ఓరోజు చెట్టును బాధపెట్టడమే నయమనిపించింది లోలోపల.

 ఏమిటో ఈ అసమర్థ జీవన ప్రయాణంలో పుట్టాను ఏమి సాదించకుండానే గిట్టబోతున్నాననుకుంటూ నా ప్యాంటుజేబులో ఇమిడిపోయిన తాడునుతీసి చెట్టుకు వెలాడదీసాను. అంతే...
 నా మదిలో రోజు అస్తమిస్తున్న రైతుల మరణవార్తలు సుడులుతిరిగాయి.. అందులోంచే ఓ అయోమయపు  చిన్న నవ్వు కూడా పుట్టుకొచ్చింది.. చచ్చే వాడికే సమాజంలో సమస్యలు గుర్తుకొచ్చేదని, 
ఏదైతేనేం..నేను ఆకోవనే ఎంచుకున్నాను. ఇక భూమికి సెలవుచెబుదామని కాళ్ళకింద చిన్నపాటి బండరాయి వేసుకుని, చెట్టునుంచి వేలాడుతున్న తాడును మెడలో వేసుకున్నాను.

 అంతే...
 నాకు తెలియకుండానే నాలో కంగారు మొదలై సంద్రంలో అలలు చెలియలికట్టను దాటినట్లు నాలో భయం చెమటరూపంలో పెల్లుబికింది. వెంటనే నాకు తెలియకుండానే చేతులు, మెడలో తాడును తీసేశాయి. ఆపదలోనే అజ్ఞానులకు ఆలోచనలు వచ్చినట్లు, భయమేయగానే తోడుగా తెచ్చుకొని ప్రక్కనెట్టిన బీరుసీసా గుర్తుకొచ్చింది. వెంటనే ఆ కవరును ప్రక్కన పడేసి సీసాను చేతిలో పట్టుకున్నాను..

ఇంతలో కాలిపై చురుక్కుమనడంతో తలను క్రిందకుదించి చూసాను చిన్నపాటి చీమోకటి కుడుతున్నది. ప్రక్కనే మరో చీమ తనకు మించిన పరిమాణంగల ఓ గింజను నోటితోలాక్కెళుతున్నది. దాని శ్రమను చూడగానే కాలిపై కుట్టిన చీమనొప్పి నా మెదడులో చురుక్కుమంది.. ఒక్కసారిగా 
నా ఆలోచనలో మార్పు వచ్చింది...

 నిజమే పుస్తకాలపురుగైన నేను విచక్షణ కోల్పోయి చావాలనుకోవడం ఏమిటి ? 
ఓ చిట్టి చీమ అంత కష్టపడుతున్నది ఆరడుగుల నేను కష్టపడలేనా ? ఈ చీమేగా అంబానీ అంతటోరికి ఆదర్శమైంది. అసలు అవమానాలను పొందని వారెవరున్నారు పొట్టివాడైన లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి ప్రదానమంత్రి కాలేదా..! అంతటి దుష్టస్వభావం గల దాయాదులను అమెరికా కాళ్ళపై పడేలా చేయలేదా ..!
సుఖజీవితాన్ని వదలి బ్రహ్మచర్యంతో వివేకులు కష్టాలెన్నో పడలేదా..!
సుత్తి దెబ్బకి కటినబండరాయే చిన్నరాళ్ళుగా కాలేదా..!
కత్తి దెబ్బకి కారడవే చదునుపొలం కాలేదా..!
చిట్టి దీపపువెలుగుకే చీకట్లు చితికి చితికి చితిపైకి చేరలేదా ..!
కమ్మని పాటల కోయిలే పరాయి గూటిలో గుడ్డు పెట్టలేదా..!
చిట్టి గడ్డిమొక్కే వరదను ఎదిరించి నిలువలేదా..!
చిన్ని కృష్ణుడే గోవర్ధనగిరిని ఎత్తలేదా..!
నిదానంగా నడిచే నత్తే మైళ్ళదూరం దాటలేదా..!
నిప్పుల్లో కాలి బంగారు మెరుపులద్దుకోలేదా..!
సంద్రపు అలే పడిన ప్రతిసారి లేచి నిలువలేదా..!
నరికినకొద్ది ఆశతో చెట్టు చిగురించలేదా..!
పక్షులకు రాజైన గ్రద్ద వయసు ముదరగానే కఠిన ఉపవాసం ఉంటూ,
గోళ్ళు పీక్కోని ముక్కును బ్రద్దలుకొట్టుకుని అనంతమైన శ్రమతో కొంగొత్త జీవితాన్ని సృష్టించుకోలేదా..!
ఓడిపోయననే ఆవేదనెందుకు నాకు...
థామస్ వందసార్లు ఓడిపోయి గెలవలేదా..!
జీవితం ఆశల వృక్షమే కానీ ఎడారి ఎండమావి కానేకాదని నాకు తెలుసు కదా...
నాలో అసమర్ధతను త్రుంచి సమర్ధవంతమైన సాధనచేస్తే
పంచభూతాలశక్తి నాది కాదా..!
విజయం నా పాదాలకింద బానిసకాదా ..!
అంతవరుకెందుకు
మా ఇంటి ఎదురుగా  చిన్నతనంలోనే నాన్న పోయిన రమేష్ గాడు జీవించడంలేదా..! 
నా సాటి మిత్రురాలు భర్తను పోగొట్టుకున్న ధైర్యంగా బ్రతుకుతున్నది కాదా ..!
సమస్యలను ఎదుర్కోవాలే కానీ తప్పుకొనుటకు తడబడుతూ తప్పతాగి తప్పుడు పనులు చేయడంమెందుకు..? అసలు నేనెందుకు తాగాలి... తాగుబోతు 
నేనైపోయినంత మాత్రాన అమ్మ అంట్లుతోమడం మానేస్తుందా...
 నాన్న తిట్టడం ఆపెస్తాడా... 

ఇంకెందుకు ఈ చావు ఇంకెందుకు మత్తెక్కించి మరింతగా జీవితాన్ని చిత్తుచేస్తున్న ఈ సీసా....
నా కుంటుంబంలో మార్పు త్యాలేని ఈ మరణం నాకుందుకు.. 
నేను తాగుబోతును కావడమెందుకని, అమ్మగుర్తొచ్చి ఆవేదనలోంచి వచ్చిన ఆవేశంతో చేతిలో బీరుసీసాను బ్రద్దలుకొట్టి ఆత్మను హత్యచేయాలన్నా ఆలోచనను హత్యచేసి ఇంటివైపు నెమ్మదిగా నడిచాను నేను.
                       
అభిరామ్ ఆదోని 9704153642
: మన్నెం శారద గారు

ఆమె ఆందోళనగా కంపార్టమెంటంతా గాలించింది.

ఎక్కడా కార్తికేయన్ జాడలేదు.

రైలు దిగి ప్లాట్‌ఫాం మీద నిలబడింది. నిస్తేజమైన ధృకులతో ప్రతి మనిషినీ పరిశీలంగా చూస్తూ.

ప్లాట్‌ఫాం మీద రైలు వెళ్ళిపోయింది.

అమ్ముకునేవాళ్ల రద్దీ తగ్గిపోయింది.

ఎక్కడా కార్తికేయన్ కనిపించలేదు.

ఆమె తల గిర్రున తిరిగిపోతోంది. తన తండ్రి ఏమయ్యేడు. తిరిగి ఆయన మానసిక పరిస్థితి క్షీణించి ఎక్కడో రైలు దూకెయ్యలేదు కదా.

ఒక వేళ తనకంటే ముందే ఇల్లు చేరుకున్నారేమో. అది సరికాదని మనసు చెబుతున్నా ఒక రకమైన ఆశకి గురవుతూ ఆమె ఆటోలో ఇల్లు చేరుకుంది.

తల్లికేం జవాబు చెప్పాలా అని కుములుతూ ఆటో దిగిన లిఖిత ఇంటికేసి ఉన్న తాళం చూసి ఢీలాపడి అలానే నిలబడిపోయింది చాలాసేపు.

తల్లికయినా తను పడ్డ కష్టం చెప్పుకోవాలని వచ్చిన లిఖిత అక్కడ తల్లి కనిపించక ఆమె ఎక్కడికెళ్లుంటుందో ఊహించలేక అలానే నీరసం ఆవహించి అక్కడే కూలబడిపోయింది ఎంతోసేపు.

*****

కేయూర చెప్పిందంతా విని రాజ్యలక్ష్మి దిగ్భ్రాంతికి గురయింది.

“ఇదంతా నిజమా?” అనడిగింది ఆశ్చర్యంగా.

“నేనూ నీలానే మొదట నమ్మలేకపోయెను. తీరా వెళ్లి చూస్తే ఆ ఈశ్వరి నిజంగానే వెంకట్‌ని భర్తని గొడవ చేస్తోంది. అతన్ని చూస్తే జాలేసింది. ఆమెని డాక్టర్ ప్రభంజన దగ్గరకు తీసుకెళ్లమన్నాను. తీసుకెళ్ళాడో లేదో మరి” అంది బాధగా.

వెంటనే రాజ్యలక్ష్మి ప్రభంజనకి ఫోను చేసి ఈశ్వరి సంగతి అడిగింది.

“అవును నా దగ్గరే ఉంది రాజ్యం. ఆమెకో కొత్తరకమైన విధానంలో ట్రీట్‌మెంట్ ఇస్తున్నాను. ఇంప్రూవ్‌మెంట్ కనిపిస్తోంది. అయింతే ఆమె పూర్వజన్మలో భర్తనుకుంటున్న వ్యక్తి దగాకోరని ఆమెకి ఏదైనా సంఘటన ద్వారా రూఢీ అయితే ఇంకా బావుంటుంది” అని చెప్పింది ప్రభంజన.

వెంటనె కేయూర భీమిలీ రోడ్డులోని ఓంకారస్వామి మీద నిఘా వేయాల్సిందిగా హైద్రాబాదుకి ఫోను చేసి డి.జి.పికి చెప్పింది.

“సర్! ఇక్కడ పోలీసుల ద్వారా కాకుండా మీరే స్వయంగా రంగంలోకి దిగండి. ఇతని వలన జనం ఎంతో మోసపోతున్నారు. మీరు క్షమిస్తే ఓ సంగతి చెబుతాను. మీ డిపార్టుమెంటులోని చాలామంది ఇతని భక్తులుగా మారేరు. మీ అండ చూసుకునే ఇతనింత నాటకమాడుతున్నాడు. తమ శక్తిని భగవంతుని శక్తిని నమ్మని కొంతమంది దురాశాపరులు, బలహీనుల వల్లనే ఇలాంటి సాధువులు బతికిపోతున్నారు. మీరు వెంటనే ఏక్షన్ తీసుకోకపోతే చాలామంది జీవితాలు నాశనమైపోతాయి”అంది కేయూర క్లుప్తంగా అతని సంగతులు వివరిస్తూ.

అతను వెంటనే ఏక్షన్ తీసుకుంటానని ప్రామిస్ చేయడంతో కొంత ఊరట కల్గిందామెకు.

“అసలు నిన్నెందుకు బంధించాడా రోగ్?” అనడిగింది రాజ్యలక్ష్మి.

“రోగ్ కాబట్టి. వాడికి నా సంగతి తెలుసు. నాకు వాడి గుట్టు తెలిసిపోయిందని అలా చేస్తుంటాడు.ఇంతకీ లిఖిత జాడ తెలియలేదు. ఈ నీచుడు తననేం చేసేడోనన్న దిగులు నన్ను తినేస్తున్నది.” అంది కేయూర బాధగా.

సరిగ్గా అప్పుడే లిఖిత ఆ గుమ్మంలో కొచ్చి తల్లి మాటలు విన్నదని, తండ్రిని తీసుకురాకుండా తల్లికి మొహం చూపించలేక వెనుతిరిగి వెళ్లిందని ఆమెకెంత మాత్రమూ తెలియదు.

*****

“ఎవర్నువ్వు?” అన్నాడు అప్పల నరసుని చూసి వెంకట్ గాభరాగా.

“ఎవరంతావేంతి తొత్తు కొడకా. నాను నీ పెళ్లాన్నని జెప్పేసి అడ్డదారంతా ఎల్లిపోయే నన్ను ఈ గదిలో కూకోబెత్తేసినావు కాదేంతి. కొట్టు కెల్లి కోక గుడ్డల్ దెస్తానని ఎల్లి ఉప్పుడొచ్చి తీరుబడిగా ఎవరంతావేంతి? ప్లేటూ ఫిరాయించేస్తన్నావేంతి! నా దగ్గరీ ఏసకాలు కుదరవు” అంది అప్పల నరసు కోపంగా వెంకట్ కాలరు పట్టుకుని.

వెంకట్ నిజంగానే ఖంగు తినిపోయేడు.

అసలు కేయూరవల్లేమైపోయింది. మధ్యలో ఇదెవర్తీ.. అనుకుంటూ తలుపుల వైపు చూసేడు. అప్పల నరసు చదువుకోకపోయినా అసాధ్యురాలు. ఊడిన తలుపులకి లోపల వైపు నుండి మేకులు కొట్టి సరిచేసింది. వేసిన తాళం వేసినట్టే వుంది.

ఒకవేళ కేయూర ఇలా మారిపోయిందా?

అలా అనుకోగానే వళ్లు ఝల్లుమందతనికి.

“ఏంతాలోచిస్తున్నావు . బేగి తాళి కట్టీ మరి. లేకపోతే నా మొగుడొచ్చి సితకమతకా తంతాడు నిన్ను!” అంది అప్పలనరసు వెంకట్ భుజం మీద చెయ్యేసి.

*****

వెంకట్ ఆమెను గొంగళి పురుగులా విదిలించి కొట్టి “నువ్వెవరివి? ఆ కేయూరేది? నిజం చెప్పు!” అనడిగేడు కోపంగా.

వెంకట్ విదిలింపుకి అప్పల నరసుకి నిజంగానే కోపమొచ్చేసింది. తన మెల్ల కళ్లని ఇంకా సీరియస్ చేసి చూసింది వెంకట్‌ని.

“ఏటి నానెవరో నీకు తెల్దా. మల్లీ నాను సెప్పాలా? మునపటి జనమలో మనం భార్యాభర్తలమంజెప్పి నువ్వు నన్నట్టు కొచ్చేసింది గాక ఎవులని అడుగుతున్నావా. నానాడదాన్ని ఏటీ సెయ్యలేననుకుంతన్నావేమో. నాను కాలేసి తొక్కేసినానంటే అడుసులోకి దిగబడిపోతావు. మర్యాదగా పెల్లాడు. నేదంటే పద ఆ బీమిలీ సావి కాడ కెల్దాం. ఆయనేగా మనిద్దరమ్మొగుడూ పెళ్లాలని సెప్పింది.”అంది నరసు.

వెంకట్‌కి వెంటనే ఓంకారస్వామి మీద అంతులేని కోపం వచ్చేసింది.

ఏదో ఈశ్వరితో నాటకమాడమంటే బాగానే వుందని ఆడేడు. ఇప్పుడీ మెల్లకన్ను దాన్ని కూడా తన మీద కుసి గొల్పుతాడా? తేల్చుకోవాలి అతని సంగతి. అనుకుని కోపంగా “పద. అతని దగ్గరే తేలుస్తాను నీ సంగతి!” అన్నాడు.

“పద నాకేంతి బయం” అంది అప్పల నరసు మంచం మీంచి దూకి.

ఇద్దరూ ఆటో ఎక్కేరు.

ఆటొ కదలబోతుండగా “ఒసే! నరసు. ఇన్నాల్లూ ఏటయిపోనావే. నీకోసం మన గేదలు, పొట్టేల్లు, మేకలు బెంగట్టేసుకుని రేత్తిరీ పగలనక ఒకటే కూతలు. అరుపులూనూ. అవునూ ఈ జుత్తు పోలిగాడెవరే. ఆడితో ఎలిపోతన్నావేంతి. కొంపదీసి లేసిపోతన్నావేంతి?” అని మేకపిల్లని భుజాల మీద ఎక్కించుకున్న మనిషొకడొచ్చేడు ఆటో దగ్గరికి.

“దా మావా నువ్వూ ఆటొ బండి ఎక్కేసేయి. బీవిలీ కాడ ఆ గడ్డాల సాధువు ఈడు నా ముందు జనమలో మొగుడని సెప్పేడు. ఆ సంగత్తేల్చుకోతానికెల్తాన్నా. దా..” అంది అప్పల నరసు పక్కకి జరుగుతూ.

“అతనెవరు? అతన్రావడానికి వీల్లేదు” అన్నాడు వెంకట్ అసహనంగా.

“శానా బాగుంది. సచ్చి పుట్టినోడికి నీకే అంత పెత్తనముంటే ఆడు ఈ జనమలో తాలి కట్టి ఏలుకుంతున్న మొగుడు. బలేటోడివే. జరుగు పక్కకి.” అంది నరసు వెంకట్‌ని ఒక్క తోపు తోస్తూ.

అప్పల నరసు మొగుడు మేక పిల్లతో సహా ఆటో ఎక్కి కూర్చున్నాడు. వెంకట్ వస్తున్న దుఃఖం ఆపుకుని మూలకి నక్కి కూర్చున్నాడు. ఆటో భీమిలి రోడ్డువైపు సాగింది వేగంగా.

*****

లిఖిత అగమ్యంగా రోడ్డు మీద నడుస్తూ తండ్రి ఎటు వెళ్ళి వుంటాడా అని ఆలోచిస్తుంది.

అప్పుడామెకి సడెన్‌గా రైల్లో సిద్ధాంతి తండ్రితో మాట్లాడిన మాటలు గుర్తొచ్చేయి.

అరకులోయ దాపులో బొర్రా గుహల వెనుక వున్న కపాల బ్రహ్మకి మృత సంజీవిని విద్య తెలిసినట్లుగా చెప్పేదతను. ఓవేళ తండ్రి తనలోని కోరిక చావక తనకి తెలిస్తే వెళ్లనివ్వనని రహస్యంగా వెళ్ళేడేమో.

ఆ ఆలోచన రాగానే లిఖితలో ఒక విధమైన టెన్షన్ చోటు చేసుకుంది. అతనీ ఉత్తరాయన పుణ్యకాలంలో సమాధి అవుతారని దానికి కేవలం మూడు రోజులే టైముందని చెప్పడం ఆమెకి గుర్తొచ్చింది.

అప్పుడే ఒక రోజులో అర్ధభాగం ముగిసింది. ఇక కేవలం రెండున్నర రోజులే. తన ప్రయాణానికి ఒక అర్ధరోజు ముగుస్తుంది.

ఆమె వెంటనే మరేం ఆలోచించకుండా రైల్వే స్టేషనుకి బయల్దేరింది ఆటోలో. ఇంకో అరగంటలో ఐరన్ ఓర్ కోసం బలిమెళ వెళ్ళే గూడ్స్ ట్రెయిన్ వుంది. దానికి కొన్ని పాసెంజర్సు కంపార్టుమెంట్సు వుంటాయి. ఆ రైలు శృంగవరపు కోట మీదుగా బొర్రా గుహలు, అరకు దాటి వెళ్తుంది. ట్రెయినులో అరకు వెళ్ళడం ఒక మధురమైన అనుభవం. కాని ఇప్పుడు తను ఎంత తొందరగా బొర్రా గుహలు చేరుకోగలిగితే అంత అదృష్టవంతురాలు.

ఇంకా వుంది..