శ్రీమద్ భగవద్గీత...సాంఖ్య యోగం.. రెండవ అధ్యాయం

 

శ్రీమద్ భగవద్గీత...సాంఖ్య యోగం.. రెండవ అధ్యాయం 

సంజయ వ్యాఖ్యానం 

మ.కరుణాసాగర పూర్ణుడై పొరలుచూ కర్తవ్య సంబద్ధుడై 

తరుణమ్ముల్ హితబుద్ధిగన్ మరుగుటన్ ధాతృత్వ మూలమ్ములన్ 

పరి శ్రాంతమ్మున పార్ధునున్ గనగ సంభ్రాంత్యాద్య భావమ్ములన్  

కరుణార్దమ్ముల భూపతీ, తెలుప నేకాయంగుతోనిట్లనన్    (1)

శ్రీ భగవాన్ వాణి 

కాలము కానికాలమున కానివి వాక్కుల నేలఁ జెప్పగన్, 

ఏలను స్వార్థమే కలిగిహెచ్చుగ తెల్పుచు యుండుటేలనన్

బాలుడవై నివేదనల పంతము సాగిల నేల నిప్పుడున్ 

జాలిని జూపగా నలతి జాడ్యము సద్గతి పొందకుండుటల్   (2)

పిరికితనమ్ము లన్ వదలు, పేరగ నేలనొ నీకు బుర్రలో 

సరియగుబుద్ధి  కాదది  విశారద హీనము తప్పు వాదనల్  

తరుణపు యుద్ధమేగతియ తప్పుల నెంచకచూడు మిప్పుడున్ 

దురములఁ దీరగా తెగువ దూకుడు పార్ధ, విధాన మిప్పుడున్       (3)

శా.ద్రోణాచార్యులు భీష్మ పూజ్యులుగనే *ధూకంపు వ్యూహామ్ములన్ 

రాణమ్ముల్ సడి జేయ యుద్ధమున ధైర్యమ్ముల్ ప్రసాదించగన్ 

బాణాలే యరిసూదనా విధులలో బంధుత్వ విస్మాపనల్             

ప్రాణాలే విడిచేయు త్యాగము కదా ప్రాధాన్యతే పోరులన్           (4)

ఉ.చేయను యుద్దమున్ గురువుఁ జెండుట నీచపు చేష్ట లే యనన్   

గాయము రక్తసిక్తమగు గమ్యపు రాజ్యము నాకువద్దనన్ 

ప్రాయపు వీరులన్ హతము ప్రాభవ యుద్ధపుభోగమేలనన్ 

ధ్యేయపు పోరులన్ ప్రిదులు దేహము లేల వినాశ మందగన్    (5)

చం.ఎవరుజయింతురో నెఱుక లెంచగ లేని విధాన యుద్ధమున్     

ఎవరు భయమ్ము చెందిటుల నింకుల చేష్టల పోరు మానగన్  

ఎవరు దయార్ద్ర  సంభవుల నెల్లర చంపగ నాకు కాదనన్

ఎవరని మర్దనల్ చలుప నెంతకు జ్ఞానము రాని ప్రశ్నగన్       (6)

చం.భయముల దోషమే మదిని బంధపు దోషుడనైతి చూడుమో,  

నయమగు ధర్మమే యిదియ న్యాయపు సత్యములేను జెప్పితిన్

నయమగు సంధి యున్న యది నాకును దెల్పుము నీవ యిప్పుడే  

ప్రియమగువాదనల్ దగిన ప్రీతిగ బాసలఁ దెల్ప పార్థుడున్          (7)

శా.ఈశోకాగ్నిని దించుమా మనసులన్ యిచ్ఛా వియోగ్యమ్ములన్ 

నాశమ్ముల్ గనగన్ విపాప ఫలముల్ న్యాయాధికారమ్ములన్, 

ఆశించన్ వసుధాధిపత్యముగనే అర్థాంతరంగమ్ము లన్  

వైశారద్య నుపాయ యుద్ధ విహితా వైవిద్య ధ్యేయమ్ములన్         (8)

ఉ.ఈవిధమున్ మదీయకలలీ విధి మానస మెల్ల నిండగా         

నా విజయుండుపల్కెనిటు నాశయ యుత్సుక తోడఁ దెల్పగన్      

నే విడువంగ యుద్ధ మును నీరస మెచ్చగ సంగతించగన్,       

ఈ విపులమ్ములన్ దెలుప నింకను విల్లును ముట్ట లేననన్  (9 )

చం.గురువుల దీవెనల్, సహజ గొప్పలు నీవుగ శోకమేలనన్

విరివిగ బంధుజాలమిట విందుల, వేడ్కల మందహాసముల్  

తరతమ భేదముల్ విడువ ధర్మ నిబద్ధత నిల్చెనివ్విధిన్ 

శరణము నీవె యంచునిట సాకుల దెల్పగ కృష్ణు డంతటన్  (10)

శా.శోకం బాపెడి వాని బోధనలలో సూ త్రమ్ము పాటించ గన్

శోకించన్ సురజ్ఞానివోలె పలుకుల్సూ క్తుల్ ప్రబోధించగన్

శోకమ్ముల్ వచియించు గాథ లెరుగన్ సూత్రాల లక్ష్యమ్ము గన్

శోకించే విధిగా మనన్ వలదు వాక్సూరమ్ము నీతోడుగన్  (11)

మ.ఇక నేడే మన మొక్కటై పగఱ వేధించే సమూహమ్ము లన్,   

ఇక ముందే మనముండుచోటునిట ప్రాప్తించన్ సహాయమ్ములన్, 

ఇక నాత్మాంశములే సజీవముల ప్రావీణ్యంపు సారమ్ములన్, 

ఇకనీవూ మరి నేనుగాను కలసే యిష్టమ్ము ప్రశ్నే యగున్     (12)

ఉ.జీవుని జన్మ యాత్మ యగు చిత్రవిచిత్రము గానుపృథ్విపై 

పోవును బాల్య మీడులును పొందుగ జీవుని యాత్రలేయగున్ 

జీవన శైలిలో బ్రతుకు జీర్ణము దేహము లందు సాగగన్  

పోవును దేహమొక్కటిల పోరుల పాలయి వీరులైననున్     (13)

మ.విషయాలేభవ మొందగన్ వినయమే వేద్యంపు విశ్వాసమున్ 

విషయమ్ముల్ విధి రీతివేదనలుగా వేల్పుల్ సుసౌఖ్యమ్ములన్ 

విషయాలేమరి పుట్టుగిట్టుటలనే విన్యాస సత్యమ్ములన్ 

విషయమ్మే దన సర్వమున్ వితరణే వేదోక్త  సామ్యమ్ముగన్ (14)

ఉ.ధీరుల ముఖ్య చేష్టలన దివ్యసమాంతర రాజ్య కాంక్షలన్ 

నేరుగ సాగనీ పరమ నిర్మల క్షేత్రపు ధర్మ యుద్ధముల్  

వీరులు వ్యాకులమ్మగుచు విగ్రహ చేష్టలు దీప్తి చెందగన్ 

వారలు పోరునందుతగ వర్తన వేద్యపు భావనమ్ము లన్  (15)

మ.కనిపించే వినయమ్ము గమ్యమగుటే కాలమ్ము తీర్పేయగున్ 

తనువంతాస్థిరమై  సమమ్ములుగనే తత్త్వమ్ము శీతోష్ణముల్  

అనువౌ మార్పుల  వాస్తవాసరళి గా వాశ్చల్య వైనమ్ములన్ 

కననొక్కండును యుద్ధ వేత్తగనగా గాండీవ ధారేయనన్    (16)

చెం.పరమ శివా యనంగ పద పాటవ మెంచగ నెవ్వ రైననున్,  

వెరగున వాధృ సంహతపు వేళలఁ జెప్పు సమర్ధతా తతుల్  

స్థిరమగువాని నాశనముచేయుట కారణమైన నేలనన్ 

తరణ విధమ్ము తెల్పగలదారుల నెంచగ బుద్ధి నేర్వగన్  (17)

శా.దేహమ్ముల్ స్థిరహీన మైన కదనా దీక్షత్వ నాశమ్ముగన్ 

మోహమ్ముల్ స్థిరహీనమై  వివిధమున్ మోక్షమ్ము వెంటాడగన్ 

దాహమ్ముల్  స్థిరముండకన్ సమరమే దాసాను దాస్యమ్ముగన్ 

దేహాత్మా స్థిరమున్ వసించు నెపుడున్ దేవాత్మ సాయమ్ముగన్ (18)

ఉ.ఆత్మలఁ జంపుభావముననర్థము లేయవి వట్టిభావనల్  

ఆత్మలు వేరుగాకదలి యాశల బెంచగఁ  జంపలేముగా  

ఆత్మలుఁ గల్గ లేదనెడి వాదన లన్నియు కాలతీర్పులన్ 

ఆత్మము చంపదెవ్వరిని యార్తము నందును కాలమందునన్ (19)

ఉ.ఆత్మము పుట్టిగిట్టుట యనాదిగ లేదనసత్యమేయగున్ 

ఆత్మకు భావనాశయము లార్ద్రత  బంధము లెన్న లేకయున్ 

ఆత్మము జన్మలేనిదన హాస్యమసత్యపు విశ్వతే యగున్ 

ఆత్మకు దేహఛాయలుగ హద్దులె లౌకిక చావు పుట్టుకల్  (20)

శా.ఓ, పార్థా  మనలోని యాత్మ స్థిరముల్ నోడంగ వేధింపులన్  

ఓ, పార్థా నవశక్తితో నరయనన్నో యాత్మ గాలెక్కగన్ 

హే, పార్థా మరణమ్ములేనిమనసే యీపోరు మర్మమ్ములన్ 

హా, పార్థా యెవరెట్లుచంపగలరో హారమ్ము  నా యాజ్ఞగన్  (21)

శా.జీవార్థమ్ము లనే ప్రధాన విధిగా చిత్తమ్ము  దర్శించగన్ 

ప్రావీణ్యమ్ములనే విధాన బలమై ప్రాధాన్యతాభావమున్ 

జీవాత్మా స్థిరతత్త్వ దేహమనగా ఛిద్రా  శరీరమ్ము గా  

దైవాత్మా పనుపుల్ సహేతు విధిగా ధైర్యమ్ము ప్రారంభమున్ (22)

ఉ.ఆత్మను శస్త్రముల్ కదలి యాలము ఛిద్రము జేయలేవనన్ 

ఆత్మనుఁ గాల్చ వీలవదు యగ్నికి నేయితరమ్ముఁ గూడినన్ 

ఆత్మను నీరు నేపగిది నార్ద్రము జేయదు యేమిజేసినన్   

ఆత్మను గాలికూల్చగల హాలతు లేదను సూనృతమ్ములన్(23) 

ఉ.ఆత్మలు శాశ్వతంంబనగ నాతప మందున వానలందునన్   

ఆత్మల నెండగా మరియు నార్ద్రతఁ జెందవు నాశమందగన్  

ఆత్మ చలించ దెప్పుడు సహాయపరంపరలందు చేరగన్ 

ఆత్మల శోధనమ్ము గన సాధ్యము కాదన సత్యమే యగున్ (24)

ఉ.ఆత్మలు కంటికానవు సమానముగావిధి పాటి జేయగన్ 

ఆత్మ మనస్సునన్ దొరక నట్టిది యేపరి మార్పు లేనిదే  

ఆత్మకు దేహమందున ప్రహారపు ధర్మము నిల్పు లక్ష్యమున్ 

ఆత్మకు వాదనెన్ననల నర్జున, బాధల వేధనెందుకో     (25)

ఉ.పుట్టుట యన్నదేనిజము పృథ్విని మానవ ధర్మ మార్గమున్ 

గిట్టుట తప్పదన్నదియు కీలక సత్యము జన్మజన్మకున్ 

పట్టిన పట్టువీడుటలొ పంతముఁ బూనగ నేలనివవిధిన్ 

గట్టి మనస్సుగాసమర గర్జనఁ జేయగ శంఖ ముదుమా   (26)

ఉ.పుట్టిన చింతలన్ గొలువు పూనగ సేవలొనర్చలేకయున్  

గిట్టి, ఋణానుబంధమున కీలక మైన మరో ప్రభూతినిన్ 

పుట్టి నియంత్రణల్ జరుగు పూర్ణ నియుక్తము పూర్తి జేయగన్ 

గిట్టుట నంతమందు పరి ఖేదముఁ చెందగ యుద్ధ మందునన్ (27)

ఉ.పుట్టుక కారణమ్మదియ పుణ్యము పాపము లెందువల్లనో 

గిట్టెడు సాకుపోరుయను కేలినిఁ జేయుట వల్లనే యనన్ 

పుట్టుట గిట్టుటే బ్రతుకు స్పూర్తిగ జీవన ధర్మ మార్గమే, 

నిట్టి శరీరమే కలుగ నీకును శోకము లేల నిప్పుడున్   (28)

మ.కననొక్కండిల నబ్బురమ్ముగనగా గర్వమ్ము పెంపొందగా  

విననొక్కండిల నబ్బురమ్ముగనగా విశ్వాస సాధ్యమ్ముగా  

వినిపించే భగవాను కృష్ణు వర వైవిధ్యమ్ము  లేపాద్యముల్  

విన నెవ్వారు వచింపగా మహిమలన్ వేద్యాను కర్మంబులన్ (29)

చం.ప్రకృతిన పుట్టుజీవులకు బంధన పాశము యాత్మయై చనన్ 

ప్రకృతిని నిత్యవస్యమను పక్షము నందునఁ చేరి యుండుటన్ 

సుకృతము నెంచగా భరత సూత్రము సాటిగ పోరులందునన్ 

వికృతముఁ జూపు శోకమును వీడిధనుస్సును పట్టు యుద్ధమున్ (30)

చం.పదిలము సత్య ధర్మమను బంధన చేష్టల యుద్ధమందునన్

పద పడి పోరు జేయ నిటు పాపపు చింతలవేల యుద్ధమున్ 

చెదరని ధర్మమౌను కద శ్రేష్ఠపు వీరుల శౌర్యమూర్తులన్, 

అది యిది ప్రశ్న లేల మనమార్గము ధర్మమునిల్పు టర్జునా (31)

చం.తెలియకవచ్చెనంచిటుసుధీ, విధివేద్య విదారణమ్ములన్  

తెలియును నాదు బోధనలు తేట లమేయ వివాద చేష్టలన్ 

తలపులు స్వర్గ మార్గమున తప్పక తెర్చియెనుండు నర్జునా 

సులభముగా సజావున విశోధన స్వర్గ  విజేయ సత్యముల్  (32)

శా.పోరాటమ్మున యుద్ధ ధర్మముకదా ప్రోత్సాహ మీలాగునన్ 

పోరాటమ్మును మాని నీవుభయముల్ పొందంగ హీనమ్ము లౌ  

నేరమ్ముల్ నెరజేయ నొప్పదనగా నీబోధ పాటించ కన్  

ఘోరమ్మౌ దొసగుల్ ప్రకోపముల ముక్కోణంపు భావమ్ములన్ (33)

ఉ.లోకులు నీదుజంకులను లోలల చేష్టల నీచమంచనన్  

మేకులు గాహృదిన్ చెరగి మిక్కుట నీచవిమర్శచేయగన్ 

కాకుల పోలికన్ పొడిచి కర్దము చల్లగఁ జూడ నెంచగన్ 

మాకిటు బాధలన్ గలుగ మంచిది కాదను భావమెచ్చగన్ (34)

ఉ.మిక్కిలి యుద్ధ విద్యలను మీరగ హెచ్చి నజేయమందగన్ 

చిక్కని దృష్టి తప్పినను చేరువ నష్టము లెక్కువేయగున్ 

మక్కువ బంధులందుపర మార్థము మానుము యుద్ధమందునన్ 

తక్కువ జేసిచూడకిటు ధర్మము యుద్ధపు బాధ్యతర్జునా (35)

నిశ్చయ చిత్తమొక్కటియ నీమపు నిష్ఠల తేజమేయగున్ 

నిశ్చల కర్మచేయువిధి నీతుల దర్శన మార్గమేయగున్ 

నిశ్చయ మెంతయున్న విధి నిర్ణయ మన్నది నేను తీర్చగన్  

నిశ్చల చిత్తమందు నిక నీదు నియామక కార్య మెంచు మా!  (41)

 భోగ  విలాస మాయలతొ బోల మనస్కులు చూడ గల్గగన్ 

వేగవిశారదల్ నెరపు వేదముఁ  దెల్పగ  విద్య లెల్లరన్ 

బాగుగ జీనమంద పరి పాటిగ వ్యూహము తీర్చ యుద్ధమున్  

త్యాగమనంతముల్ సమర ధర్మము నందున నీవు జేయగన్  (42)

 మనదనెడీక్షణమ్ముసుఖమార్గము గానువిధాన తీర్పులన్ 

మనమున కోర్కెలేగతిగ మానసవాహక కాలపొంగులన్ 

మనము సకాల కర్మలను మార్కొను విద్యలు తేజరిల్లగన్ 

మనసిడి జేయుయుద్ధములె మాన్యములైనవిధర్మ సామ్యమై   (43)

 తెలుపుదు సత్యవాక్కులను తీక్షణ నిర్ణయ మెంచి యందునన్ 

చలనములీ విధాన మున జాలము లన్నియు భ్రాంతియే యనన్  

కలవర మైన చిత్తమున కర్కశ కాలపు దర్శనమ్ములన్  

మలుపులనిచ్చు విద్యలను మార్గము లెంచగ సూనృతమ్ములన్ (44)

 నీవిటు హర్ష ద్యోతపు వినీతుడుగా మనసుంచి సాగగన్ 

నీవిక  ప్రేమతత్త్వమును నిత్యపరాత్పర యోగసాధనన్ 

నీవెటులైనసత్యమును నిల్పగ నిశ్చయ కార్యరూపమున్ 

నీవ యతఃపరమ్ములుగ నిశ్చయ సిద్ధికి కారణమ్ముగన్ (45)